Φυσικό αέριο, ΑΟΖ και γεωπολιτική.

1. Τί είναι φυσικό αέριο

Φυσικό αέριο (raw natural gas) είναι το αέριο, που ευρίσκεται ακριβώς στο πάνω μέρος ενός κοιτάσματος πετρελαίου ή λίγα στρώματα εδάφους πιο πάνω.
Είναι καύσιμο και απαιτεί ειδικό καθαρισμό πρίν χρησιμοποιηθεί για διανομή και εμπορική χρήση, όπως π.χ.

• στην ηλεκτροπαραγωγή (π.χ. ΔΕΗ)
• στην αυτοκίνηση
• στη θέρμανση
• στο οικιακό δίκτυο
• σαν εναλλακτική/συμπληρωματική λύση στη χρήση της αιολικής ή ηλιακής ενέργειας

Οπως φαίνεται στο άνω διάγραμμα, τα μεγαλύτερα αποθέματα φυσικού αερίου φαίνεται ότι τα έχουν η Ρωσσία, το Ιράν και το Κατάρ. Στη συνέχεια θα δούμε, ότι και η Ανατολική Μεσόγειος έχει τεράστια αποθέματα τα οποία είναι στη περιοχή της Ελληνικής, Κυπριακής, Συριακής, Λιβανικής, Ισραηλιτικής, Αιγυπτιακής, Λιβυκής, Τυνησιακής και Ιταλικής ΑΟΖ, τα οποία σε πολύ μεγάλο βαθμό παραμένουν ανεκμετάλλευτα.

Στην Ευρώπη των 27 το περισσότερο πετρέλαιο και φυσικό αέριο εισάγεται απο τη Ρωσία και τη Νορβηγία.
Η Ελλάδα πρέπει να κάνει τις επιλογές της στό είδος τών πηγών της ενέργειας που στο μέλλον θα χρησιμοποιήσει, λαμβάνοντας υπόψη το κόστος εγκατάστασης αυτών, το ρυθμό μεταβολής της τεχνολογίας που τις υποστηρίζει και το μέγεθος των υπαρχόντων αποθεμάτων ανά περίπτωση.
Προσωπική μου επιλογή θα ήταν η χρήση της πυρηνικής, της αιολικής και της ηλιακής ενέργειας. Το φυσικό αέριο δεν είναι τόσο οικολογικό όσο αναφέρεται.

2. Συστατικά του φυσικού αερίου

Το raw φυσικό αέριο, αυτό που βγαίνει από το κοίτασμα, περιέχει:

• Μεθάνιο (CH₄)
• Βαρύτερους αέριους υδρογονάνθρακες π.χ. αιθάνιο(C₂H₆), προπάνιο (C₃H₈), n-βουτάνιο (n-C₄H₁₀), ισοβουτάνιο (i-C₄H₁₀), πεντάνια και ακόμη βαρύτερους υδρογονάνθρακες
• όξινα αέρια π.χ. διοξείδιο του άνθρακα(CO₂), υδρόθειο (H₂S) και μερκαπτάνες όπως μεθαναιθιόλη (CH₃SH) και αιθαναιθιόλη (C₂H₅SH)
• άλλα αέρια π.χ. άζωτο (N₂) και ήλιο (He)
• νερό (H₂O)
• υγρούς υδρογονάθρακες, ίσως συμπυκνωμένο φυσικό αέριο (natural gasoline) και πετρέλαιο (crude oil)
• υδράργυρο και χλωρίδια σε μικρές ποσότητες κλπ.

3. Προιόντα φυσικού αερίου

Μετά την επεξεργασία του σε ειδικό εργοστάσιο (Natural Gas Processing Plant), που δεν έχει καμμία σχέση με το δίκτυο διανομής, to raw φυσικό αέριο αποδίδει τα εξής προιόντα:

• Συμπυκνωμένο φυσικό αέριο για καύσιμο που περιέχει κυρίως μεθάνιο. Μπορεί να διανημηθεί υπό πίεση και σε υγρή μορφή (Liquified Natural Gas - LNG)
• Θείο
• Αιθάνιο
• Συμπυκνωμένο φυσικό αέριο γιά καύσιμο που περιέχει κυρίως προπάνιο, βουτάνια, πεντάνια και υψηλότερου μοριακού βάρους υδρογονάνθρακες. Το φυσικό αέριο μπορεί να διανημηθεί υπό πίεση και σε υγρή μορφή (Liquified Petroleum Gas - LPG). Ειναι γνωστό επίσης και σαν Αutogas. To LPG μπορεί να παραχθεί και από πετρέλαιο. Χρησιμοποιείται για θέρμανση και στη κίνηση αυτοκινήτων.
• άλλα προιόντα

4. Εργοστάσιο επεξεργασίας και καθαρισμού φυσικού αερίου

Μια σωστή εκμετάλλευση ενός κοιτάσματος φυσικού αερίου προυποθέτει τη χρήση ενός εργοστασίου επεξεργασίας για την παραγωγή υποπροιόντων του και την εν συνεχεία χρήση τους στην βιομηχανία. Εκτός αυτού όμως χρειάζεται για τον καθαρισμό του από επικίνδυνα συστατικά όπως θείο, όξινα αέρια, υδράργυρο κλπ.
Οι προδιαγραφές του LNG και τoυ LPG ακολουθούν διεθνή standards, που μπορεί όμως να διαφέρουν απο κράτος σε κράτος.
Αν το εργοστάσιο επεξεργασίας κατασκευαστεί όπως πρέπει, τότε δεν υπάρχει σημαντική περιβαντολογική επιβάρυνση.

Στη φωτογραφία, φαίνεται το διάγραμμα ροής ενός τυπικού εργοστασίου επεξεργασίας φυσικού αερίου, στο οποίο φαίνεται εννοιολογικά η διαδικασία καθαρισμού του raw Natural Gas σε διάφορα υποπροιόντα συμπεριλαμβανομένων του LNG, του LPG αλλά και η παράλληλη παραγωγή υποπροιόντων επιμέρους διαχωρισμών.

5. Εργοστάσιο επεξεργασίας πετρελαίου

Στη ανωτέρω φωτογραφία, φαίνεται το διάγραμμα ροής ενός τυπικού εργοστασίου επεξεργασίας πετρελαίου, στο οποίο φαίνεται εννοιολογικά η διαδικασία καθαρισμού crude oil και η παραγωγή διαφόρων υποπροιόντων, μεταξύ τών οποίων fuel gas και LPG.

6. Tο φυσικό αέριο δεν είναι οικολογικό αλλά είναι φτηνότερο.

Tο φυσικό αέριο δεν είναι τόσο οικολογικό όσο συχνά αναφέρεται αλλά φτηνότερο.
Το LNG ή το LPG δεν επιβαρύνουν λιγότερο από τη βενζίνη το περιβάλλον, όσον αφορά το διοξείδιο του άνθρακα. Παρατηρείστε τις διαφορές στον κατωτέρω πίνακα.

Για να κάνετε σύγκριση μεταξύ των διαφόρων καυσίμων, κάνετε αναγωγή τών τιμών του διοξειδίου του άνθρακα στην ίδια τιμή της ενεργειακής πυκνότητας.

7. Παραγωγή - Μεταφορά – Διανομή - Επιλογή θέσης εργοστασίου

Το κόστος παραγωγής, μεταφοράς, διανομής και χρήσης είναι παράμετροι που επηρεάζουν την ανταγωνιστικότητα της τιμής του προιόντος που φθάνει στον τελικό καταναλωτή, όπως και την απόφαση κατασκευής ενός εργοστασίου επεξεργασίας, το μέγεθος και τη θέση του. Στις παραμέτρους προστίθεται - κατά περίπτωση - και η δυνατότητα εξαγοράς δικαιώματος ρύπων που κάνουν ή έχουν κάνει τεχνολογικά ανεπτυγμένες χώρες της ΕΕ από άλλες λιγότερο ανεπτυγμένες. Στο διάγραμμα ανωτέρω παρουσιάζεται η μορφή ενός δικτύου διανομής φυσικού αερίου από το σημείο παραγωγής του στη κατανάλωση.
To LPG που παράγεται στα διυλιστήρια πετρελαίων δεν υφίσταται συνήθως καθαρισμό τέτοιας ποιότητας, όπως το LPG που παράγεται στα εργοστάσια καθαρισμού του φυσικού αερίου. Για το λόγο αυτό πρέπει να υπάρχει προσοχή στη δημιουργία και έλεγχο τήρησης τών απαραίτητων τεχνικών προδιαγραφών του LPG, που εισάγεται πρός καύση π.χ. για τη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, ώστε να μη δηλητηριάζεται το περιβάλλον πέραν τών διεθνώς αποδεκτών ορίων.

Ο τρόπος μεταφοράς του φυσικού αερίου γίνεται με δύο κυρίως τρόπους. Αυτοί είναι:

1. Κοντά στους χώρους παραγωγής του raw φυσικού αερίου κατασκευάζονται εργοστάσια επεξεργασίας. Στη περίπτωση αυτή, το φυσικό αέριο μεταφέρεται στις χώρες κατανάλωσης όπου φυλάσσεται σε ειδικούς χώρους αποθήκευσης, με διάφορα είδη πλοίων ειδικής καταστασκευής (LNG ή LPG Carriers), όπως αυτό στη  φωτογραφία δεξιά, σε υγροποιημένη μορφή. Τα πλοία αυτά έχουν διαμορφωμένες δεξαμενές, που μπορούν να λειτουργούν είτε υπό πίεση είτε υπό ψύξη (μέχρι τούς −165 °C) είτε υπό ταυτόχρονη εφαρμογή μερικής πίεσης. Στη συνέχεια, το φυσικό αέριο διανέμεται στους καταναλωτές με ένα δίκτυο αγωγών αφού προηγουμένος αεριοποιηθεί στους χώρους διανομής.
2. Tο raw φυσικό αέριο μεταφέρεται με αγωγούς απο τις χώρες παραγωγής σε χώρους συγκέντρωσης τών χωρών κατανάλωσης, οι οποίες στη συνέχεια αν επιβάλλεται ή άν το επιθυμούν το καθαρίζουν σε εργοστάσια επεξεργασίας, πρίν το διανείμουν στους καταναλωτές.

Η Ελλάδα χρειάζεται το δικό της εργοστάσιο επεξεργασίας και καθαρισμού φυσικού αερίου. Αυτό είναι κάτι που πρέπει να γίνει το ταχύτερο, δεδομένου ότι φαίνεται να διαθέτει σημαντικά πετρελαικά κοιτάσματα μέσα στην ΑΟΖ της αλλά και για να αποτελέσει κέντρο ανάπτυξης και πόλο έλξης επενδύσεων από τα Βαλκάνια.

8. Μέθοδοι ανίχνευσης κοιτασμάτων - Χάρτης Κοιτασμάτων Μεσογείου

Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι ανίχνευσης κοιτασμάτων φυσικού αερίου και πετρελαίου. Επί του παρόντος κωλλύομαι να τις συζητήσω όλες.
Στις κλασσικές μεθόδους ανήκει η χαρτογράφηση του βυθού από τεχνικά παραγόμενα με διάφορους τρόπους σεισμικά κύματα παραγόμενα

• από πιστολιές συμπιεσμένου αέρα στο νερό που ρίχνονται από ένα πλοίο (πιό οικολογικό) και
• από εκρήξεις εκρηκτικών υλικών που πλοία ρίχνουν στη θάλασσα.

Ενας άλλος πιό μοντέρνος τρόπος είναι με τη χρήση ισχυρών ηλεκτρομαγνητικών παλμών.
Κατά την ανίχνευση σκανάρεται μια περιοχή, με έναν τρόπο όπως στην ανωτέρω φωτογραφία. Με αριθμητική ανάλυση του μετρούμενου σκεδαζόμενου κύματος από το βυθό λαμβάνεται μια μορφή του τρισδιάστατου χώρου κάτω απο τη θάλασσα.

Στο χάρτη φαίνονται 9 πιθανές περιοχές στη Μεσόγειο, που ενδείκνυνται περισσότερο κατά την άποψή μου, για έρευνα/γεωτρήσεις πρός άντληση φυσικού αερίου και πετρελαίου. Οι περιοχές αυτές προσδιορίστηκαν με κάποια αναλυτική μέθοδο.
Από την ανάλυση προκύπτει, ότι για τη Κύπρο η καλύτερη επιλογή  είναι η περιοχή 7 ενώ για την Ελλάδα οι περιοχές 1 ή 2. Στη συνέχεια, ακολουθεί η περιοχή 6. Οι περιοχές 3, 4 και 5 δεν “φαίνονται” πολύ “καθαρά” αλλά αξίζει να ερευνηθούν. Φυσικά υπάρχουν καί άλλες υποψήφιες περιοχές, οι οποίες όμως φαίνεται να έχουν μικρότερα κοιτάσματα.
Ιδανικές για εξόρυξη είναι οι περιοχές 8 και 9, αφού το βαθύτερο πηγάδι στερεύει όλα τα άλλα!
Σημειώνω, ότι στις αναπτυγμένες χώρες οι θέσεις τών κοιτασμάτων ανακοινώνονται δημόσια και είναι γνωστές εδώ και πολλά χρόνια έστω και αν δεν έχει γίνει ακόμη σε αυτές εξόρυξη για γεωστρατηγικούς λόγους. Στην Ελλάδα υπάρχει η συνήθεια αυτά τα θέματα να συζητούνται πίσω από κλειστές πόρτες με μυστικούς χάρτες, τών οποίων η επιστημονική ακρίβεια δεν μπορεί να ελεγχθεί. Επόμενο είναι να προκύψουν σφάλματα και θα προκύψουν.

Update 30/1/2011

9. Το κοίτασμα Λεβιάθαν

Σχετικά πρόσφατα, το Ισραήλ ανακοίνωσε την ανακάλυψη μεγάλου κοιτάσματος φυσικού αερίου σε βάθος 5 χιλιομέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας με το όνομα Λεβιάθαν. Οι έρευνες έγιναν και με τεχνικά προκληθέντα σεισμικά γεγονότα. Η εξόρυξη φυσικού αερίου αναμένεται να αρχίσει μετά από 5-6 χρόνια και γίνεται προσπάθεια να αρχίσει το ταχύτερο. Το ποσοστό κέρδους για το Ισραήλ είναι  το λιγότερο 45%.
Η θέση του κοιτάσματος Λεβιάθαν, όπως και τών άλλων κοιτασμάτων στο χάρτη άνω δεξιά επιβεβαιώνουν όσα έχω αναφέρει παλαιότερα σχετικά με τη θέση σημαντικών κοιτασμάτων στη Μεσόγειο.
Ειδικότερα αποδεικνύεται, ότι όσο πλησιάζουν οι έρευνες για φυσικό αέριο την περιοχή 7, το μέγεθος τών κοιτασμάτων αυξάνεται δραματικά.
Το κοίτασμα Λεβιάθαν – κατά τη γνώμη μου - είναι τεράστιο, δέκα φορές τουλάχιστον  μεγαλύτερο σε έκταση απο  αυτό που έχει ανακοινώσει επίσημα το Ισραήλ και εκτείνεται εντός της Ελληνικής, Κυπριακής,  Συριακής, Λιβανικής, Ισραηλιτικής, Αιγυπτιακής, Λιβυκής, Τυνησιακής και Ιταλικής ΑΟΖ (παρατηρείστε τις ομοιότητες στις δύο παραπάνω φωτογραφίες). 

10. Εξόρυξη – Θέση και βάθος εξόρυξης

Οι γεωτρήσεις για ανίχνευση και εξόρυξη πετρελαίου στο βυθό της θάλασσας γίνονται με κατάλληλα διαμορφωμένες πλατφόρμες που μπορεί να είναι υπέργειες (αριστερή φωτογραφία) αλλά και υπόγειες (δεξιά φωτογραφία). Δοκιμαστικές γεωτρήσεις όμως γίνονται και απο κατάλληλα διαμορφωμένα πλοία.
Σε γενικές γραμμές, μια γεώτρηση σε μεγάλο βάθος στη γή π.χ. με μιά γεώτρηση στο κέντρο της Μεσογείου (θέση 9 σε προηγούμενο χάρτη), και σε μέρη όπου ο γήινος φλοιός δεν είναι τόσο παχύς, σε κάθε περίπτωση θα απέφερε κέρδος, αφού θα υπήρχε μεγαλύτερη σιγουριά για το αποτέλεσμα.

Το τεχνολογικό πρόβλημα σε τέτοιες περιπτώσεις είναι το μέγιστο του βάθους στο οποίο μπορεί να φτάσει μια τέτοια γεώτρηση, όπως και η προστασία του περιβάλλοντος. Παρόλα αυτά η τεχνολογία έχει προχωρήσει και βάθη πάνω από 10 χιλιόμετρα είναι πλέον τεχνολογικά συζητήσιμα. Eτσι, μια χώρα που π.χ. δεν μπορεί δικαιωματικά να κάνει εξόρυξη στο κέντρο της Μεσογείου (θέση 9 σε προηγούμενο χάρτη) π.χ. η Ελλάδα, η Κύπρος ή το Ισραήλ, μπορεί να φτάσει στο εκεί υπάρχον μεγαλύτερο κοίτασμα αρκεί απλά να “πάει” το τρυπάνι βαθύτερα σε κάποια  άλλη θέση που είναι λίγο μακρύτερα (π.χ. θέσεις 6, 7 ή 8). Ολα αυτά βέβαια κάτω απο κάποιες προυποθέσεις.
Αντιλαμβάνεστε σε αυτό το σημείο, πόσο έξυπνο σχέδιο θα ήταν να συνεργαστούν Ελλάδα – Κύπρος καί Ισραήλ στην εξόρυξη και κοινή εκμετάλλευση του φυσικού αερίου και τών πετρελαίων, τών καλά κρυμμένων στο κέντρο της Μεσογείου. Πέραν αυτού όμως, μερικές φορές ο θόρυβος γίνεται για να γίνεται αφού υπο ορισμένες συνθήκες, εξόρυξη μπορεί να γίνει οπουδήποτε και με δεδομένη την επιτυχία.
Το κάθε κοίτασμα μοιάζει με ένα “ποτήρι με νερό”, από το οποίο πίνει περισσότερο όποιος προλάβει πρώτος, όποιος ρουφάει με περισσότερα καλαμάκια και σε μεγαλύτερο βάθος. Oποιος αργήσει να πιεί ή τον εμποδίσουν να πιεί, μπορεί να μη προλάβει να πιεί καθόλου.

11. Αιγιαλίτιδα ζώνη και Ελληνική ΑΟΖ

Η Ελλάδα σαν κυρίαρχο κράτος, μέλος του ΟΗΕ, πρέπει να επεκτείνει τα σύνορά της (αιγιαλίτιδα ζώνη) στα 12 μίλια γύρω από κάθε της νησί και παράλληλα να ανακηρύξει το συντομότερο δυνατό την ΑΟΖ της (200 μίλια απο την αιγιαλίτιδα ζώνη).
Αυτό πρέπει να γίνει, ώστε η χώρα να προχωρήσει άμεσα στην άντληση φυσικού αερίου και πετρελαίου απο τα κοιτάσματα που υπάρχουν μέσα στην ΑΟΖ της ανεξαρτήτως θέσης και βάθους.
Στη φωτογραφία αριστερά είναι κάποιοι χάρτες ΑΟΖ, που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο. Δεν έχω άποψη αν είναι σωστοί ή όχι. Με ένα καλό software υπολογίζεις τα πάντα και εύκολα…
Είναι εμφανές και στον πιό αδαή, ότι η ανακήρυξη της ΑΟΖ απο κάθε κράτος έχει σχέση με την εκμετάλλευση τών κοιτασμάτων, που υπάρχουν στη Μεσόγειο.
Το Καστελλόριζο, σε πρώτη ανάγνωση, φαίνεται ότι στερεί απο την Τουρκία ένα μεγάλο μέρος εκμετάλλευσης του ορυκτού πλούτου της Μεσογείου. Τα πράγματα όμως δεν είναι πάντα όπως δείχνουν.

12. Προστασία του περιβάλλοντος

Η σημερινή τεχνολογία γεωτρήσεων, όταν χρησιμοποιείται σωστά δεν δημιουργεί προβλήματα στο περιβάλλον.
Προστασία του περιβάλλοντος δεν σημαίνει κατάργηση της ανάπτυξης αλλά ανάπτυξη νέων τεχνολογιών και βελτίωση τών πάσης φύσης υπαρχόντων προτύπων, κανονισμών, μηχανισμών ελέγχου κλπ.
Για τα κοιτάσματα της Αγγλίας στη Βόρεια Θάλασσα, της Λιβύης - Αιγύπτου και Ισραήλ στη Μεσόγειο αλλά και το τεράστιο πυρηνικό εργοστάσιο, που χτίζει η Γαλλία μαζί μέ άλλα κράτη μέσα στη θάλασσα, δεν υπήρξαν αντιδράσεις απο πουθενά, ακόμη και από  μη κυβερνητικές οργανώσεις  τών οποίων ο ρόλος ύπαρξης και δράσης αρκετές φορές είναι αμφιλεγόμενος.
Η προστασία του περιβάλλοντος είναι και αυτή μια παράμετρος που εμφανίζεται για να δικαιολογήσει κομψά ή άκομψα κατά καιρούς περίεργες πολιτικές αποφάσεις κυβερνήσεων, έστω και κατά σύμπτωση.

Ο Λεβιάθαν άναψε φωτιές, που θα αργήσουν να σβήσουν και “τρώγοντας” θα μεγαλώνει…

 Πηγή: em-pollution-gr