I: Του Immanuel Wallerstein. Αναδημοσίευση από τον ιστότοπο «Μετά την κρίση». Μετάφραση -μάλλον- από τον ίδιο. Από τον επίσημο ιστότοπο του © Immanuel Wallerstein : Panic About World Deflation (1.2.2014)
---------------------------------------------------------------
.~`~.
Ι
Πανικός για παγκόσμιο αποπληθωρισμό
Ι
Πανικός για παγκόσμιο αποπληθωρισμό
Όχι πολύ καιρό πριν, οι ειδήμονες και οι επενδυτές έβλεπαν τις «αναδυόμενες αγορές» - ένας ευφημισμός για την Κίνα, την Ινδία, τη Βραζιλία και κάποιους άλλους - ως σωτήρες της παγκόσμιας οικονομίας. Ήταν αυτοί που θα στήριζαν με διατηρήσιμο τρόπο την ανάπτυξη και κατά συνέπεια τη συσσώρευση κεφαλαίου, την ώρα που οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ιαπωνία ήταν διστακτικές στον παλιό παραδοσιακό ρόλο τους ως στυλοβάτες του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος.
Έτσι, είναι αρκετά εντυπωσιακό που τις δύο τελευταίες εβδομάδες του Ιανουαρίου, η Wall Street Journal (WSJ), η Main Street, οι Financial Times (FT), το Bloomberg, η New York Times (NYT) και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), όλοι μαζί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την «κατάρρευση» αυτών των ίδιων αναδυόμενων αγορών, ανησυχώντας ιδιαίτερα για τον αποπληθωρισμό, που θα μπορούσε να είναι «μεταδοτικός». Μου ακούγεται σαν πανικός μόλις και μετά βίας συγκαλυμμένος.
Πρώτον, μια λέξη για τον αποπληθωρισμό. Μια «ήρεμη» αγορά είναι εκείνη κατά την οποία οι ονομαστικές τιμές δεν πέφτουν, και μόνον ανηφορίζουν με αργό ρυθμό. Αυτό επιτρέπει στους πωλητές και τους αγοραστές να προβλέπουν με εύλογη βεβαιότητα, ποιες αποφάσεις είναι οι βέλτιστες γι' αυτούς. Οι παγκόσμιες αγορές δεν είναι ήρεμες με την έννοια αυτή, εδώ και κάμποσο διάστημα. Πολλοί αναλυτές χρονολογούν την αρχή της διάβρωσης αυτής της ηρεμίας από τη στροφή του 2008 στις αγορές ενυπόθηκων δανείων στις ΗΠΑ. Απο την πλευρά μου βλέπω να αρχίζει η διάβρωση της ηρεμίας αυτής κατά την περίοδο 1967-1973, και να συνεχίζεται από τότε.
Η αγορά δεν είναι ήρεμη, αν υπάρχει είτε σημαντικός αποπληθωρισμός είτε υψηλός πληθωρισμός. Αυτά τα δύο είναι στην πραγματικότητα το ίδιο πράγμα ως προς τις επιπτώσεις τους στην πραγματική απασχόληση, και κατά συνέπεια στην παγκόσμια ενεργό ζήτηση για την παραγωγή προϊόντων κάθε είδους. Είτε για τον ένα είτε για τον άλλο λόγο μειώνεται η πραγματική παγκόσμια απασχόληση, το αποτέλεσμα είναι παρόμοιο: Και στις δύο περιπτώσεις, και η συντριπτική πλειοψηφία του παγκόσμιου πληθυσμού πραγματικά υποφέρει με οξύ τρόπο, αλλά και προκύπτει μια τεράστια αύξηση της αβεβαιότητας, η οποία τείνει να παγώσει ακόμη περισσότερο τις παραγωγικές επενδύσεις, γεγονός που οδηγεί σε περισσότερη δυστυχία και περισσότερο πάγωμα επενδύσεων. Είναι ένας φαύλος κύκλος.
Για να είμαστε ακριβείς, ορισμένοι μεγάλοι κεφαλαιοκράτες είναι σε θέση να επωφεληθούν από αυτή την κατάσταση, μέσω πανούργων οικονομικών χειρισμών, που συνίστανται στην κερδοσκοπία. Το πρόβλημά τους είναι ότι αναλαμβάνουν μεγάλο κίνδυνο - το ρίσκο είτε να συμβεί μαζική ανατίμηση των περιουσιακών στοιχείων τους, είτε χρεοκοπία. Ωστόσο, σε τελευταία ανάλυση, οι κερδοσκόποι αυτοί έχουν τουλάχιστον μια ευκαιρία να αποκομίσουν μεγάλα κέρδη. Η πλειοψηφία του παγκόσμιου πληθυσμού είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα χάσει, συχνά σε μεγάλο βαθμό.
Τι περιέχεται σ' αυτά τα ρεπορτάζ πανικού; Ο Michael Arnold στην WSJ, ερωτά: «Άραγε, οι ρευστοποιήσεις θα αναγκάσουν τις κεντρικές τράπεζες στις αναδυόμενες αγορές να αυξήσουν τα επιτόκια;» Λέει ότι η αναταραχή προκλήθηκε από «απογοητευτικά στοιχεία για την ανάπτυξη» στην Κίνα και από την υποτίμηση του νομίσματος της Αργεντινής. Ο Arnold ανησυχεί ιδιαίτερα για την Ινδία και την Ινδονησία, οι οποίες έχουν «μεγάλα φορτία χρέους και μεγάλη εξάρτηση από τον ξένο δανεισμό», και κατά συνέπεια σπεύδουν να περιορίσουν τον πληθωρισμό. Αναφέρει την Τουρκία ως μια άλλη προβληματική ζώνη.
Ο Hal Μ. Bundrick στην Main Street τονίζει τη μετάδοση. Αναφέρει, τόσο την διαφοροποίηση στη νομισματική πολιτική των ΗΠΑ, όσο και τις ανησυχίες για την Κινεζική οικονομία, καθώς επίσης την πολιτική αναταραχή στην Τουρκία, στην Αργεντινή και στην Ουκρανία ως παράγοντες «που επισπεύδουν την πτωτική πορεία». Παραπέμπει σε έναν Ρώσο manager τράπεζας για την πτώση του ρουβλίου και για μια ατμόσφαιρα «κοντά στον πανικό». Λέει ότι αυτός ο πανικός «περνά από τις αναδυόμενες στις ανεπτυγμένες [αγορές], μέσω της επενδυτικής ψυχολογίας».
Ο Gavyn Davies των FT τιτλοφορεί την αφήγησή του, «Θα εκτροχιάσει ο αναδυόμενος κόσμος την παγκόσμια ανάκαμψη;» Λέει ότι τα αναδυόμενα νομίσματα βρίσκονται «σε ελεύθερη πτώση». Βλέπει επίσης την Κινεζική αναπτυξιακή επιβράδυνση ως το βασικό ζήτημα, ιδίως μέσω της επίδρασής της στις «οικονομίες - προμηθευτές» (δηλαδή στις χώρες που πωλούν προϊόντα του πρωτογενούς τομέα στην Κίνα) - ειδικότερα τις Βραζιλία, Ρωσία και Νότια Αφρική. Λέει ότι το «αγκάθι μιας πιστωτικής φούσκας» δεν είναι πρόβλημα μόνον της Κίνας, αλλά και της Τουρκίας, της Ινδίας και της Ινδονησίας. Αν η Κινεζική μείωση του βαθμού ανάπτυξης συνεχισθεί σε μεγαλύτερο βαθμό, θα απειλήσει να προκαλέσει «ανανεωμένη παγκόσμια ύφεση». Τελειώνει με μια ελαφρώς αισιόδοξη νότα, την παίρνει όμως και αυτήν πίσω αμέσως, λέγοντας ότι οι προσομοιώσεις του (η βάση της ήπιας αισιοδοξίας του), βασίζονται σε παλιά πρότυπα, που μπορεί πλέον να μην είναι αξιόπιστα.
Ο Ralph Atkins στους FT μιλά για «το φάσμα του αποπληθωρισμού». Ο αποπληθωρισμός, ακόμη και αν είναι θετικός βραχυπρόθεσμα, είναι «ασφαλώς αρνητικός για τις μετοχές» μακροπρόθεσμα. Η ιδιαίτερη ανησυχία του φαίνεται να είναι η ζώνη του ευρώ. Αφού παραθέτει τα επιχειρήματα άλλων για να εκθέσει την αισόδοξη πλευρά, ο ίδιος καταλήγει λέγοντας ότι «το φάσμα του αποπληθωρισμού φορούσε τον μανδύα που τον έκανε αόρατο».
Και ένα όχι λιγότερο σημαντικό πρόσωπο, αλλά η ίδια η Κριστίν Λαγκάρντ, η Γενική Διευθύντρια του ΔΝΤ, είπε στις συναθροισμένες μορφές του κατεστημένου στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός [πρώτο βίντεο], ότι υπάρχει παγκόσμια απειλή για τις αγορές, καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες κάνουν περικοπές στη ρευστότητα που παρέχουν για αναζωογόνηση της οικονομίας. Υπάρχει ένας «νέος κίνδυνος στον ορίζοντα, και θα πρέπει να παρακολουθείται στενά». Η Λαγκάρντ αναφέρεται στις «δευτερογενείς επιδράσεις... στις αναδυόμενες αγορές».
Την ίδια εβδομάδα, το πρακτορείο Bloomberg είχε ένα κύριο άρθρο που άρχιζε με τις λέξεις «οι οικονομίες των αναδυόμενων αγορών πέρασαν μια σκληρή εβδομάδα». Βλέπει τις αναδυόμενες αγορές ως υπερβολικά συνδεδεμένες με το δολάριο των ΗΠΑ και συνεπώς «υπερβολικά ευαίσθητες στις διακυμάνσεις - πραγματικές ή φανταστικές - της νομισματικής πολιτικής των ΗΠΑ». Έτσι συμβουλεύει την κεντρική Ομοσπονδιακή Τράπεζα (Fed) των ΗΠΑ, να μην «κάνει περικοπές υπερβολικά σύντομα», και όπως θα αναμενόταν, τις αναδυόμενες χώρες, να «βελτιώσουν τις πολιτικές τους».
Και ο μη εξαιρετέος Landon Thomas στους NYT, μας πληροφορεί ότι η τελευταία λέξη του συρμού στη Wall Street, σε αντικατάσταση του όρου BRICS, είναι «the Fragile Five» [οι Εύθραυστοι Πέντε]. Αυτή η λίστα περιλαμβάνει τρία μέλη των BRICS (Βραζιλία, Ινδία, Νότια Αφρική), καθώς και την Τουρκία και την Ινδονησία. Αφήνει έξω τόσο την Κίνα όσο και τη Ρωσία, των οποίων οι γεωπολιτικές επιρροές φαίνεται να βαραίνουν στη ζυγαριά.
Καθένας φαίνεται να προτείνει μια καλή συμβουλή, βέβαιος ότι θα ανακουφίσει κάπως την κατάσταση. Λίγοι φαίνονται έτοιμοι να παραδεχτούν, ότι το πραγματικό πρόβλημα είναι η παγκόσμια ενεργός ζήτηση. Αλλά διαβάζοντας, αισθάνεσαι ότι ακριβώς κάτω από την επιφάνεια, το κατανοούν. Αυτός είναι ο λόγος που πανικοβάλλονται, διότι εξαιτίας αυτού, υπονομεύεται ολόκληρη η έμφασή τους στην «ανάπτυξη» - μια πρωταρχική πίστη. Σ' αυτή την περίπτωση, η κρίση γίνεται όχι κυκλική αλλά διαρθρωτική, στην οποία πρέπει κανείς να απαντήσει όχι με μέτρα ανακούφισης, αλλά με την επινόηση ενός νέου συστήματος. Αυτή είναι η περίφημη διχαλοδρόμηση, η διακλάδωση, το σταυροδρόμι, στο οποίο υπάρχουν δύο πιθανές εκβάσεις - μία καλύτερη και μία χειρότερη από το υπάρχον σύστημα, αυτό μέσα στο οποίο εμπλεκόμαστε όλοι ως παίκτες.
.~`~.
ΙΙ
Τρία βασικά ρήγματα στην ευρύτερη γεωπολιτική αρένα
ΙΙ
Τρία βασικά ρήγματα στην ευρύτερη γεωπολιτική αρένα
Στην ευρύτερη γεωπολιτική αρένα, έχουμε στην παρούσα φάση τρία βασικά ρήγματα. Υπάρχει πρώτα-πρώτα η τριαδική πάλη ανάμεσα σε Η.Π.Α, Δυτική Ευρώπη, και Ιαπωνία/Ανατολική Ασία για το ποιός θα είναι ο κύριος τόπος της συσσώρευσης κεφαλαίου στην καπιταλιστική κοσμοοικονομία. Δεύτερο, έχουμε τον μακρόχρονο αγώνα μεταξύ Βορρά και Νότου για την κατανομή του παγκόσμιου πλεονάσματος. Και τέλος υπάρχει η νέα πάλη, που περιστρέφεται γύρω από τη δομική κρίση της καπιταλιστικής κοσμοοικονομίας και επικεντρώνεται στο ζήτημα, ποιόν από τους δρόμους θα διαλέξει ο κόσμος για την ολοκλήρωση της μετάβασης στο νέο σύστημα.
Οι πρώτες δύο συγκρούσεις είναι παραδοσιακές μέσα στο νεωτερικό κοσμοσύστημα. Η λεγόμενη τριάδα αποτελείται από περίπου ισότιμους ανταγωνιστές που προσπαθούν να αναδιογρανώσουν προς όφελος τους τους παραγωγικούς και χρηματοπιστωτικούς τομείς του κοσμοσυστήματος. Όπως με όλους τους τριαδικούς αγώνες τέτοιου τύπου, ασκείται πίεση για να μειωθεί η τριάδα σε δυάδα... Έχω ισχυριστεί πως το πιο πιθανό ζευγάρι είναι να βρεθούν οι Ηνωμένες Πολιτείες μαζί με την Ιαπωνία/Ανατολική Ασία [ωστόσο η «Κιναμερική» τέλειωσε] ενάντια στη Δυτική Ευρώπη/Ρωσία. Δεν θα επαναλάβω όμως εδώ αυτό το επιχείρημα, αφού θεωρώ αυτή τη σύγκρουση δευτερεύουσα σε σχέση με το πως θα ξεπεραστεί η πόλωση του τωρινού συστήματος, δηλαδή το πως θα μπορέσει να επεκταθεί σε ολόκληρο το κόσμοσύστημα αυτό που ονομάσαμε «ανάπτυξη».
---------------------------------------------------------------
Ο Παναγιώτης Κονδύλης, θεωρούσε πως «Η ευρωπαϊκή, και προπαντός γερμανική μυωπία, όπως φαίνεται με την υποστήριξη του αμερικάνικου σχεδίου για την επέκταση του ΝΑΤΟ ίσαμε τα ρωσσικά σύνορα, δεν μπορεί παρά να δώσει τροφή σε μία απολύτως θεμιτή δυσπιστία της Ρωσσίας και να σπρώξει τη γιγαντιαία ευρασιατική χώρα στην επιθετική απομόνωση ή στην αγκαλιά της Κίνας... η Ρωσσία θα τεθεί υπό πίεση και θ’ αναγκαστεί ν’ αναζητήσει συμμάχους [στην Ευρώπη]. Αν δεν βρει, τότε θα υποχρεωθεί να κάμει παραχωρήσεις προς την Κίνα ή και να συμπαραταχθεί μαζί της, οπότε θα δημιουργούνταν ένας πανίσχυρος συνασπισμός» και επιβεβαιώνεται μέχρι στιγμής. Παραθέτω:
«Ασφαλώς είναι δικαίωμα των Ηνωμένων Πολιτειών να επιθυμούν τη διασφάλιση της πλανητικής μονοκρατορίας τους μεταξύ άλλων με τη συνεχή χαλιναγώγηση ή και με τον κατακερματισμό της Ρωσσίας. Όμως μία ενωμένη Ευρώπη δεν θα είχε να κερδίσει πολλά πράγματα, αν εμφανιζόταν ως στρατηγικός τοποτηρητής των Αμερικάνων στην Ανατολική Ευρώπη και ως υποστηρικτής όλων των χωριστικών τάσεων μέσα στην επικράτεια της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Η ευρωπαϊκή, και προπαντός γερμανική μυωπία, όπως φαίνεται με την υποστήριξη του αμερικάνικου σχεδίου για την επέκταση του ΝΑΤΟ ίσαμε τα ρωσσικά σύνορα, δεν μπορεί παρά να δώσει τροφή σε μία απολύτως θεμιτή δυσπιστία της Ρωσσίας και να σπρώξει τη γιγαντιαία ευρασιατική χώρα στην επιθετική απομόνωση ή στην αγκαλιά της Κίνας... Ώστε η μεγάλη πλανητική και κοσμοϊστορική δυνατότητα μίας Ενωμένης Ευρώπης θα ήταν η Ευρασία... Ωστόσο ο πρώτος μνηστήρας του σιβηρικού (και κεντροασιατικού) χώρου και του πλούτου του ονομάζεται - Κίνα... Μόλις αρχίσει να διαγράφεται μία τέτοια κατάσταση η Ρωσσία θα τεθεί υπό πίεση και θ’ αναγκαστεί ν’ αναζητήσει συμμάχους. Αν δεν βρει, τότε θα υποχρεωθεί να κάμει παραχωρήσεις προς την Κίνα ή και να συμπαραταχθεί μαζί της, οπότε θα δημιουργούνταν ένας πανίσχυρος συνασπισμός» - Παναγιώτης Κονδύλης, Η Ευρώπη στο κατώφλι του 21ου αιώνα: μια κοσμοϊστορική και γεωπολιτική θεώρηση και Έντεκα γεωπολιτικά ερμηνευτικά σχήματα για τον Πλανητικό Μετασχηματισμό - μέρος α´.
---------------------------------------------------------------
Ο δεύτερος αγώνας, μεταξύ Βορρά και Νότου, βρέθηκε φυσικά στο επίκεντρο των αναπτυξιακών ζητημάτων τα τελευταία πενήντα χρόνια. Μάλιστα, η μεγάλη διαφορά μεταξύ της εποχής της αναπτυξιοκρατίας [1945-1970] και της εποχής της παγκοσμιοποίησης [1970-2000] έγκειται στη σχετική δύναμη των δύο πλευρών. Ενώ κατά την πρώτη περίοδο ο Νότος φαινόταν να βελτιώνει τη θέση του, έστω και λίγο, η δεύτερη περίοδος ήταν η περίοδος της θριαμβευτικής αντεπίθεσης του Βορρά. Αυτή η αντεπίθεση όμως έχει φτάσει στο τέλος της, με το αδιέξοδο στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου και τη ρήξη μεταξύ των ίδιων των εκπροσώπων του Βορρά σχετικά με το πόσο σοφή είναι η 'Συναίνεση της Ουάσινγκτον'...
Είναι όμως το τρίτο σχίσμα εκείνο που αντικατοπτρίζει την καινούργια κατάσταση, της δομικής κρίσης με το επακόλουθο χάος στο κοσμοσύστημα και τη διακλάδωση που προκύπτει Αυτή είναι η ρήξη μεταξύ του πνεύματος του Νταβός και του πνεύματος του Πόρτο Αλέγκρε... Οι άνθρωποι του 'Νταβός' είναι διχασμένοι ανάμεσα σ' αυτούς που το όραμα τους για το μέλλον συμπεριλαμβάνει μια αδυσώπητα σκληρή στρατηγική και τη δημιουργία ανάλογων θεσμών, και σε εκείνους που επιμένουν πως ένα τέτοιο όραμα θα δημιουργούσε ένα εύθραυστο σύστημα, που δεν θα μπορούσε να επιβιώσει για πολύ... Το μεγαλύτερο βραχυπρόθεσμο ζήτημα είναι η συνεχιζόμενη εκστρατεία των νεοφιλελεύθερων υπέρμαχων της παγκοσμιοποίησης προς τη μονόπλευρη διεύρυνση των ανοιχτών συνόρων - δηλαδή, ανοιχτών στο Νότο, όχι όμως το ίδιο ανοιχτών στο Βορρά.
.~`~.
Για περαιτέρω ιχνηλάτηση και πληρέστερη προοπτική
Για περαιτέρω ιχνηλάτηση και πληρέστερη προοπτική
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου