Νεοελληνική Πολιτεία

ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ
ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ

του Αλέξανδρου Κόντου

Το πρώτο και κύριο μέλημα κάθε νεοσύστατης πολιτείας είναι η σύνταξη του θεμελιώδους της νόμου, του Συντάγματος. Κάθε λοιπόν πολιτεία, που προσπαθεί να οργανωθεί και μάλιστα για πρώτη φορά μετά από μακραίωνη δουλεία, θα συνέθετε το Σύνταγμά της. Αυτό έγινε και με τη Νεο-Ελληνική Πολιτεία. Έτσι τα σπουδαιότερα νομικά κείμενα της σύγχρονης Ελλάδας είναι τα τρία Συντάγματα της Επανάστασης του ’21. Αυτά έγιναν στην Επίδαυρο, το Άστρος και την Τροιζήνα αντίστοιχα.

Για τα τρία Συντάγματα της Επανάστασης του ‘21, δεν έχουν γραφτεί λίγα. Όχι όμως τα αντάξιά τους. Καμιά κριτική δεν έχει ακόμα αποδώσει το μεγαλείο τους, τo πρωτοποριακό τους πνεύμα, την επίμονη σχέση τους με την Ελληνική Αρχαιότητα. Γι’ αυτό στόχος αυτού του μικρού πονήματος είναι να λειτουργήσει σαν έναυσμα για μια τέτοια προσπάθεια.

Η σχέση των πολιτευμάτων που καθιερώνουν τα Συντάγματα της Επανάστασης του ’21 με τον τρέχοντα αγγλο-αμερικανο-γαλλικό Κοινοβουλευτισμό είναι επιφανειακή. Αντίθετα η σχέση τους με τα αρχαία ελληνικά πολιτεύματα είναι βαθύτερη. Τόσο ο Ρήγας όσο και όλος ο νεοελληνικός Διαφωτισμός ήταν βαθιά εμποτισμένοι από την αρχαία ελληνική γραμματεία. Πριν γίνει το Σύνταγμα της Επιδαύρου, υπήρξαν πολυάριθμα τοπικά συνταγματικά κείμενα φτιαγμένα στις αντίστοιχες επαναστατημένες περιοχές. Ο Κοραής στο Παρίσι ασχολείται με την έκδοση αρχαίων ελληνικών κειμένων ανάμεσα στα οποία είναι και τα Πολιτικά του Αριστοτέλη και είναι από τους πρώτους κριτές των Ελληνικών Συνταγμάτων.

Η πολιτική σκέψη και πράξη των αρχαίων Ελλήνων αλλοιωμένες από τους Ρωμαίους επηρέασαν τα συνταγματικά κείμενα της Γαλλικής Επανάστασης (1789-1794), αλλά και τα αγγλοσαξονικά κείμενα από τη Magna Charta (1215 μ.Χ.) κι έπειτα μέχρι την Αμερικανική Επανάσταση (1774) αλλά και μέχρι σήμερα. Το ελληνικό πολίτευμα, η Δημοκρατία, ήταν το ζητούμενο όλων αυτών των κειμένων μέσα στον αγώνα τους, για να περιορίσουν τη Μοναρχία και τις αυθαιρεσίες της. Τελικά οι Δυτικοί μετά
από έντονους και μακροχρόνιους αγώνες κατάφεραν να περιορίσουν σημαντικά τη Μοναρχία και να καταλήξουν στο κοινοβουλευτικό πολίτευμα, στον Κοινοβουλευτισμό. Είναι λοιπόν ο Κοινοβουλευτισμός περιορισμένη Μοναρχία, συρρικνωμένη Μοναρχία. Προεδρικός όμως (Η.Π.Α., Γαλλία, Κύπρος), προεδρευόμενος (Ελλάδα, Ιταλία, κ.ά.) ή βασιλευόμενος (Ισπανία, Ολλανδία, Μ. Βρετανία κ.ά.) ο Κοινοβουλευτισμός δεν παύει να έχει σαφή μοναρχικά στοιχεία. Ένα πρόσωπο, ο πρόεδρος ή ο πρωθυπουργός έχει δικαίωμα να διαλύει τη Βουλή και να προκαλεί νέες εκλογές.

Κι επειδή ζούμε μέσα στον Κοινοβουλευτισμό, το πολιτικό μας ιδεομόρφωμα είναι κοινοβουλευτικό. Γι’ αυτό για να γίνει ο συσχετισμός ανάμεσα στα Ελληνικά Συντάγματα του ’21 και την αρχαία ελληνική σκέψη και πράξη, θα πρέπει ο εκάστοτε μελετητής να γνωρίζει όχι μόνο πώς λειτούργησαν τα πολιτεύματα των αρχαίων ελληνικών πόλεων-κρατών αλλά και να απαρνηθεί το στενό, κατά βάση κοινοβουλευτικό, πολιτικό του ιδεομόρφωμα, για όσο χρόνο τουλάχιστο διεξάγει την έρευνά του. Και έτσι με πνεύμα ευρύτερο, δημοκρατικό, να προσεγγίσει τα Συντάγματα της Επανάστασης του ‘21. Όμως λόγοι τόσο αντικειμενικοί όσο και υποκειμενικοί μάς εμποδίζουν να γνωρίσουμε τα αρχαία ελληνικά πολιτεύματα. Κι αυτό μας εμποδίζει να μεταφερθούμε στο αρχαίο ελληνικό πολιτικό πνεύμα και να το κατανοήσουμε.

Όλο το άρθρο εδώ.