Για την γλώσσα

Είπαν και δεν εισακούσθησαν.

Μέσα σ᾿ ἕνα τέτοιο πνεῦμα εἶχα κινηθεῖ ἄλλοτε, ὅταν ἔλεγα ὅτι ἕνα τοπίο δὲν εἶναι, ὅπως τὸ ἀντιλαμβάνονται μερικοί, κάποιο ἁπλῶς σύνολο γῆς, φυτῶν καὶ ὑδάτων. Εἶναι ἡ προβολὴ τῆς ψυχῆς ἑνὸς λαοῦ ἐπάνω στὴν ὕλη.
Θέλω νὰ πιστεύω — καὶ ἡ πίστη μου αὐτὴ βγαίνει πάντοτε πρώτη στὸν ἀγώνα της μὲ τὴ γνώση — ὅτι, ὅπως καὶ νὰ τὸ ἐξετάσουμε, ἡ πολυαιώνια παρουσία τοῦ ἑλληνισμοῦ πάνω στὰ δῶθε ἢ ἐκεῖθε τοῦ Αἰγαίου χώματα ἔφτασε νὰ καθιερώσει μιὰν ὀρθογραφία, ὅπου τὸ κάθε ὠμέγα, τὸ κάθε ὕψιλον, ἡ κάθε ὀξεία, ἡ κάθε ὑπογεγραμμένη δὲν εἶναι παρὰ ἕνας κολπίσκος, μιὰ κατωφέρεια, μιὰ κάθετη βράχου πάνω σὲ μιὰ καμπύλη πρύμνας πλεούμενου, κυματιστοὶ ἀμπελῶνες, ὑπέρθυρα ἐκκλησιῶν, ἀσπράκια ἢ κοκκινάκια, ἐδῶ ἢ ἐκεῖ, ἀπὸ περιστεριῶνες καὶ γλάστρες μὲ γεράνια.
Εἶναι μία γλώσσα μὲ πολὺ αὐστηρὴ γραμματική, ποὺ τὴν ἔφκιασε μόνος του ὁ λαός, ἀπὸ τὴν ἐποχὴ ποὺ δὲν ἐπήγαινε ἀκόμη σχολεῖο. Καὶ τὴν τήρησε μὲ θρησκευτικὴ προσήλωση κι ἀντοχὴ ἀξιοθαύμαστη, μέσα στὶς πιὸ δυσμενεῖς ἐκατονταετίες. Ὥσπου ἤρθαμ᾿ ἐμεῖς, μὲ τὰ διπλώματα καὶ τοὺς νόμους, νὰ τὸν βοηθήσουμε. Καὶ σχεδὸν τὴν ἀφανίσαμε. Ἀπὸ τὸ ἕνα μέρος τῆς φάγαμε τὰ κατάλοιπα τῆς γραφῆς της καὶ ἀπὸ τὸ ἄλλο τῆς ροκανίσαμε τὴν ἴδια της τὴν ὑπόσταση, τὴν κοινωνικοποιήσαμε, τὴν μεταβάλαμε σὲ ἕναν ἀκόμα μικροαστό, ποὺ μᾶς κοιτάζει ἀπορημένος ἀπὸ κάποιο παραθυράκι κάποιας πολυκατοικίας τοῦ Αἰγάλεω.
Δὲν ἀναφέρομαι σὲ καμμιὰ χαμένη γραφικότητα. Οὔτε θυμᾶμαι νά ᾿χω ζήσει σὲ καμμιὰ καλὴ ἐποχὴ γιὰ νὰ τὴ νοσταλγῶ. Ἁπλῶς, δὲν ἀνέχομαι τὶς ἀνορθογραφίες. Μὲ ταράζουν. Νιώθω σὰν ν᾿ ἀνακατώνονται τὰ γράμματα στὸ ἴδιο μου τὸ ἐπώνυμο, νὰ μὴν ξέρω ποιὸς εἶμαι, νὰ μὴν ἀνήκω πουθενά. Τόσο πολὺ αἰσθάνομαι νὰ εἶναι ἡ ζωή μου συνυφασμένη μ᾿ αὐτὴν τὴν «ὑδρόγεια λαλιά», ποὺ δὲν εἶναι παρὰ ἡ ὀπτικὴ φάση τῆς ἑλληνικῆς λαλιᾶς, τῆς ἱκανῆς μὲ τὴ διπλή της ὑπόσταση νὰ ὁμιλεῖ καὶ νὰ ζωγραφίζει συνάμα. Καὶ ποὺ ἐξακολουθεῖ ἀθόρυβα ὅσο καὶ δραστικά, παρὰ τὶς ἄνωθεν ἐπεμβάσεις, νὰ εἰσχωρεῖ ὁλοένα μέσα στὴν ἱστορία καὶ μέσα στὴ φύση ποὺ τὴ γέννησαν, ἔτσι ὥστε νὰ μετατρέπει τεράστιες ποσότητες παρελθόντος χρόνου σὲ παρόν, καὶ νὰ μετατρέπεται ἀπὸ τὸ παρὸν αὐτὸ σὲ ὄργανο προικισμένο μὲ τὴ δύναμη νὰ ὁδηγεῖ τὰ στοιχεῖα τῆς ζωῆς μας στὴν πρωτογενὴ φυσική τους ἀλήθεια.
Ὀδυσσέας Ἐλύτης

Ἂν δὲν θέλετε, κύριοι τοῦ ὑπουργείου, νὰ κάνετε φωνητικὴ ὀρθογραφία, τότε πρέπει ν’ ἀφήσετε τοὺς τόνους καὶ τὰ πνεύματα, γιατὶ αὐτοὶ ποὺ τοὺς βάλανε ξέρανε τὶ κάνανε. Δὲν ὑπῆρχαν στὰ ἀρχαῖα ἑλληνικά, γιατὶ ἁπλούστατα ὑπῆρχαν μέσα στὶς ἴδιες τὶς λέξεις. Αὐτοί, οἱ Κριαρᾶς καὶ οἱ ἄλλοι, τὰ κτήνη τὰ τετράποδα ποὺ ἔκαναν αὐτὲς τὶς μεταρρυθμίσεις —αὐτὸ παρακαλῶ νὰ γραφεῖ στὶς ἐφημερίδες— δὲν ξέρουν τὶ εἶναι γλώσσα. Δὲν ξέρουν αὐτὸ ποὺ γνώριζε ἡ κόρη μου στὰ τρία της χρόνια. Μάθαινε μία λέξη καὶ μετὰ ἔψαχνε γιὰ τὶς συγγενεῖς της. Αὐτὸ εἶναι μιὰ γλώσσα. Ἕνα μάγμα, ἕνα πλέγμα, ὅπου οἱ λέξεις παράγονται οἱ μὲν ἀπὸ τὶς δέ, ὅπου οἱ σημασίες γλιστρᾶνε ἀπὸ τὴ μία στὴν ἄλλη, εἶναι μιὰ ὀργανικὴ ἑνότητα ἀπὸ τὴν ὁποία δὲν μπορεῖς νὰ βγάλεις καὶ νὰ κολλήσεις πράγματα, δυνάμει μιᾶς ψευτοκυβέρνησης, καθισμένος σ’ ἕνα γραφεῖο στὸ ὑπουργεῖο Παιδείας. Ἡ κατάργηση τῶν τόνων καὶ τῶν πνευμάτων εἶναι ἡ κατάργηση τῆς ὀρθογραφίας, ποὺ εἶναι τελικὰ ἡ κατάργηση τῆς συνέχειας. Ἤδη, τὰ παιδιὰ δὲν μποροῦν νὰ καταλάβουν Καβάφη, Σεφέρη, Ἐλύτη, γιατὶ αὐτοὶ εἶναι γεμάτοι ἀπὸ τὸν πλοῦτο τῶν ἀρχαίων ἑλληνικῶν. Δηλαδή, πᾶμε νὰ καταστρέψουμε ὅ,τι κτίσαμε. Αὐτὴ εἶναι ἡ δραματικὴ μοίρα τοῦ σύγχρονου ἑλληνισμοῦ.
Κορνήλιος Καστοριάδης

Οἱ ποιητὲς καὶ οἱ λογοτέχνες δίνουν τὴν φυσιογνωμία τοῦ ἔθνους. Αὐτὴ λοιπὸν τὴ φυσιογνωμία ἐπιχειροῦν σήμερα νὰ τὴν παραμορφώσουν. Δὲν ἔχουμε φυσιογνωμία ἑλληνική.
Ὑπάρχει μιὰ νοοτροπία ποὺ θέλει νὰ τὰ ἁπλοποιήσει ὅλα. Κι ἀναρωτιέμαι γιατὶ; Γιατί οἱ ἄνθρωποι δὲν πρέπει νὰ μοχθοῦν; Γιατί ὁ καρπὸς τοῦ μόχθου περιφρονεῖται τόσο πολύ, ἐνῷ τόσο ἀνάγκη τὸν ἔχουμε τώρα εἰδικὰ ποὺ ἀνήκουμε στὴν Εὐρώπη καὶ χρειαζόμαστε ὅσο ποτὲ ἄλλοτε τὰ πνευματικὰ ὅπλα; Αὐτὴ ἡ νοοτροπία τῆς ἁπλοποιήσεως μᾶς ἔχει ὁδηγήσει στὸ σημεῖο νὰ κακοποιοῦμε καὶ νὰ ἐκχυδαϊζουμε τὰ πάντα. Εἶναι ἀπελπιστικό, ὀδυνηρό, γιὰ νὰ μὴν πῶ θανατηφόρο.
Ἀναρωτιέται λοιπὸν κανεὶς τί θὰ παραλάβει καὶ ἀπὸ ποιούς ἡ νέα γενιὰ μὲ τὴν ὁποία τόσο πολὺ ἀσχολεῖται ἡ παροῦσα κατάσταση. Τί σκοπὸ ἔχουν ἄραγε οἱ ὑπεύθυνοι ποὺ μεταχειρίζονται τόσο ἄσχημα τὴν γλώσσα; Τί τέλος πάντων θέλουν νὰ παραδώσουν καὶ ἀπὸ ποιούς τὸ παρέλαβαν;
Ὕβρις καὶ τίποτε ἄλλο χαρακτηρίζει τὴν παροῦσα κατάσταση. Ὕβρις καί, δυστυχῶς, τῆς ὕβρεως, πάντοτε ἕπεται ἡ Νέμεσις. Τώρα βέβαια μιλᾶμε περὶ πολιτιστικοῦ κόσμου, περὶ πολιτιστικῶν ἐκδηλώσεων. Τί θὰ πεῖ πολιτιστικὸ; Παίζουμε μὲ τὶς λέξεις. Λέμε λέξεις. Καὶ βεβαίως πίσω ἀπ’ αὐτὲς τὶς λέξεις δὲν ὑπάρχει τίποτε ἄλλο παρὰ ἕνας μοναδικὸς σκοπός: Ἡ ἐρείπωση τῆς γλώσσας, ἡ κατάργηση τῶν ἐννοιῶν, ὥστε οἱ ἄνθρωποι οὔτε νὰ συνεννοοῦνται, οὔτε νὰ μποροῦν νὰ σκέφτονται. Γιατὶ μόνον ἔτσι θὰ μποροῦν ὁρισμένοι νὰ κάνουν τὴν δουλειά τους: Νὰ θάψουν τὸν τόπο. (...) Εἶμαι Ἕλληνας, γι’ αὐτὸ πονῶ καὶ ὑποφέρω γιὰ ὅ,τι βλέπω μπροστά μου. Γιὰ ὅ,τι αἰσθάνομαι νὰ ἔρχεται.
Δημήτρης Χὸρν

Εδώ η πηγή και όλα τα αποφθέγματα.

15 σχόλια:

αμμοδύτης είπε...

Προσωπικά, έμαθα να γράφω με πνεύματα και περισπωμένες, και ακόμα μου ξεφεύγει που και που καμμία. Οξείες και βαρείες δεν πρόλαβα, αν και κατάλαβα γιατί υπήρχαν από τον κυμματισμό στην φωνή. Το ωόν που έγινε αυγό και μετά αβγό, ομολογώ με ζορίζει αν και μου αρέσουν και τα τρία.

Η πολυπλοκότητα του πολυτονικού και της ορθογραφίας έχει ωστόσο πληροφόρηση που αν χαθεί, μπορεί να είναι κρίμα. Βέβαια, η οικονομία του χρόνου είναι θέμα, αλλά θέμα είναι και η αισθητική, και η ποιότητα του ήχου και η διαφορά αναλογικού από ψηφιακό, και τα sampling rates και όλα αυτά.

Το ότι τόσο εύκολα τα αφήσαμε πίσω, μου δημιουργεί ερωτηματικά για την μακροχρονια βιωσιμότητά μας. Ή για να το πάω πιο πέρα, αναρωτιέμαι αν το νεοελληνικό έθνος φτιάχτηκε και λίγο παρά την θέλησή του, ή αν είναι τεχνητό, και τέτοια. Θα μου πεις, οι Fyromιανοί, σε δυό γενιές θα το έχουν πιστέψει ότι είναι Μακεδόνες (αν δεν έχουν γίνει Βούλγαροι, εν τω μεταξύ). Μήπως λοιπόν, κακώς δεν λέμε ναι είστε Μακεδόνες, ελάτε να μάθετε και την ξεχασμένη γλώσσα σας...

Ανώνυμος είπε...

Εγώ παθαίνω αυτό που διάβασα ότι είχε περιγράψει ο Χατζιδάκης κάποια στιγμή:
"Γύρισα τον κόσμο και ανεκάλυψα ότι τα πρόσωπα που μ' ενδιαφέρανε έπρεπε να μιλούν απαραιτήτως τα Ελληνικά - γιατί σε ξένη γλώσσα η επικοινωνία γινόταν οδυνηρή κι εξαφάνιζε το μισό μου πρόσωπο."
Το παλεύω αλλά η κατάληξη είναι πάντα η ίδια.

Artanis είπε...

Μ' αρέσει η γλώσσα, την αντιμετωπίζω σαν ένα ζωντανό οργανισμό...Δεν με ενοχλούν οι νεωτερισμοί, οι συντομογραφίες και τα greeklish, αρκεί να ακούγονται σωστά και να σημαίνουν κάτι...Για όλους αυτούς που αγνοούν και δεν ενδιαφέρονται να μάθουν, δεν με νοιάζει...Είναι άξιοι της τύχης τους...Η γλώσσα μου είναι η Ελληνική...

Ανώνυμος είπε...

Καλημέρα νοών...νοείτω.
Ας παραδειγματιστούμε από άλλους λαούς που δεν σηκώνουν μύγα στο σπαθί τους όταν αντιμετωπίζουν απόπειρες αλλοίωσης, υποβάθμισης και εξάλειψης της γλώσσας τους.
Το πρώτο πράγμα που επιβάλλει ένας "κατακτητής" είναι η γλώσσα του. Πρώτος διδάξας στη σύγχρονη ιστορία, που απέχει ένα κλασματοδευτερόλεπτο φωτός ο Αλέξανδρος. Συνεχιστές της παράδοσης οι Καλάς, μια φούχτα άνθρωποι που αγωνίζονται με νύχια και με δόντια να κρατήσουν ότι πιο μοναδικό έχουν.
Και εμείς λες και έχουμε αποδυθεί σε μια προσπάθεια να τα καταστρέψουμε όλα. Ενώ έχουμε τα πάντα!

Ανώνυμος είπε...

το παραπάνω δικό μου, @αλλενάκι

greenlion είπε...

Δεν ξέρω αλλά όταν όλοι μιλούν κι ελπίζουν σε μια αλλαγή, μήπως και η αποδόμηση της γλώσσας που στηρίζεται το υπάρχον, είναι μία διοσημία του νέου, που θα δομήσει την δική του γλώσσα για να εκδηλωθεί;

Unknown είπε...

Αλλά μεγαλύτερο θέμα είναι η ανάγκη καταπολέμησης και εξάλειψης του αναλφαβητισμού.
Στην εποχή που έγραφαν αυτά ο Ελύτης, ο Κορνήλιος και ο Χορν, ο αναλφαβητισμός στην Ελλάδα ήταν φαντάζομαι σε υψηλά επίπεδα και στιγμάτιζε σημαντικό αριθμό ατόμων, ιδιαίτερα στις ορεινές και ημιορεινές περιοχές της υπαίθρου,
Έτσι η πολυδιάστατη φύση και η ορθόδοξη τήρηση γλωσσικών κανόνων, έπρεπε αναγκαστικά να αφήσουν τη θέση του στην κάλυψη ενός σημαντικότατου κενού στοιχειωδέστατης εκπαίδευσης σε ότι αφορά την διδαχή και εκμάθηση της γλώσσας.
Θυμάμαι μικρός μαθητής του δημοτικού σαν ήμουνα στο ορεινό χωριό μου στην Ήπειρο, τις φωνές αναλφάβητων κοριτσιών στην εφηβεία τους και πάνω, που φωνάζανε συνομήλικες από τη μία ραχούλα στην άλλη, αν το βράδυ θα πηγαίνανε στο «σχολείο».
Ήτανε κάποια προγράμματα τότε καταπολέμησης του αναλφαβητισμού για νέους και νέες που ο εμφύλιος χαλασμός εκεί στην ακριτική ιδιαίτερη Πατρίδα μου, στέρησαν την γνώση της γραφής και της ανάγνωσης από πολλά παιδιά της εποχής.
Είμαι υποχρεωμένος ως προς το δίλημμα το τι πρέπει να προκριθεί μεταξύ της ακεραιότητα των γλωσσικών κανόνων και της πλατιά επικοινωνιακή χρείας της γλώσσας, να ψηφίζω και να προτιμήσω το δεύτερο.
Και αυτό με όλο το σεβασμό μου στα υπέροχα κείμενα των ξεχωριστών λόγιων μας.
Προτιμώ μια εκπαιδευτική πολιτική που να εντάσσεται ακόμη και στην σύγχρονη προσέγγιση των ζωντανών γλωσσικών ιδιωμάτων του Λαού παρά την γλωσσική στέρηση και τις δυσκολίες «εν ονόματι της γλωσσικής ορθοδοξίας».
Άλλωστε στην ραγδαία εξελισσόμενη εποχή μας προβάλλει το άλλο απειλητικό και αιμοβόρο τέρας του ψηφιακού αναλφαβητισμού που κινδυνεύει να απενεργοποιήσει νοητικά και λειτουργικά σχεδόν το ½ του Λαού.
Με όλο το θάρρος και τον σεβασμό για φίλο «Νοών νοείτω» είμαι υποχρεωμένος να χαρακτηρίσω «επί τω προκειμένω» τα κείμενα εδώ να είναι μουσειακού κάλλους και του απαράμιλλου ενδιαφέροντος..των ειδικών...

Ο νοών...νοείτω είπε...

Καλημέρα και καλή εβδομάδα, έστω και ετεροχρονισμένα, λόγω υποχρεώσεων που με κρατάνε κάποιες φορές μακριά από την υπέροχη συντροφιά μας.

@αμμοδύτης,
Επίθεση φιλίας με γλωσσική ενσωμάτωση;
Ενδιαφέρον.

@Ανώνυμος,
Καλώς όρισες.
Μεγάλη αλήθεια αυτό που αναφέρεις.

@Artanis,
Καλώς όρισες και εσύ από τα μέρη μας.
Όπως τα λες είναι. Όποιος ενδιαφέρεται μαθαίνει και δεν ξεχνά. Η ειδοποιός όμως διαφορά εντοπίζεται στην πρακτική άρα και βούληση της Πολιτείας.

@αλλενάκι,
Ορθώτατος συλλογισμός.
Έχουμε τα πάντα όσο τα φυλάττουμε.

@greenlion,
Το υπάρχον κουβαλάει χιλιάδες χρόνια γλωσσικής ύπαρξης. Ύπαρξη που δεν θεωρώ ότι έχει πέρας.
Μας κούρασε;
Δεν μας αφήνει να πάμε εμπρός;
Μας μπέρδεψε;
Ας απαντήσουμε πρώτα τι μας ενολεί στο υπάρχον.
Το νέον είναι πάντα ευπρόσδεκτο, αλλά προέρχεται πάντα από το παλιό και το υπάρχον.
Εκδηλώνεται όταν το παλιό και το υπάρχον δεν δύναται να προσφέρει κάτι άλλο.
Έχουμε τόσα να αλλάξουμε, αλλά πολύ λίγα να διατηρήσουμε. Λίγα αλλά καίρια.

@Δωδωναίος,
Πολύ χαίρομαι που αναδεικνύεις μία άλλη πτυχή του προβλήματος.
Η ανάδειξη και εκ μέρους μου του θέματος της γλώσσας, δεν είναι μονοσήμαντη ούτε οδηγία.
Είναι προβληματισμός.
Έτσι όπως θέτεις το θέμα δεν μπορώ παρά να συμφωνήσω μαζί σου.
Κανείς αναλφάβητος.
Προστασία από την ψηφιακό αναλφαβητισμό.
Αλλά και προστασία της γλωσσικής κληρονομιάς και ανάδειξή της.
Και όλα αυτά από την Πολιτεία.
Με συγκεκριμένη και ξεκάθαρη πολιτική παιδείας.
Όχι με αφορισμούς, αλλά με συγκερασμό.
Της διαφορετικότατας του προφορικού με του γραπτού λόγου παρ΄ ότι αλληλένδετοι.
Ο προφορικός λόγος τραβάει έναν δρόμο αχαλίνωτο.
Ο γραπτός μένει να κρατήσει τα ηνία.
Αγαπητέ, η διαφορετικότητα των απόψεων θέλει θάρρος.
Ο σεβασμός σου ουδέποτε αμφισβητήθηκε.

Unknown είπε...

Εξήγηση:
Ο "σεβασμός" φίλε μου "Νοών νοείτω" έχει να κάνει με την λυσιτελή παραδοχή των εύστοχων και εναργών σχολίων σου και σε καμιά περίπτωση, δεν έχει την οποιαδήποτε ληξιαρχική (ας πούμε) αιχμή...
Είδα εγώ άλλωστε τον ήλιο νωρίτερα από σένα....

Ο νοών...νοείτω είπε...

@Δωδωναίος,
Φίλτατε, σε αυτόν τον σεβασμό αναφέρθηκα.
Για τον ληξιαρχικό, το μόνο που έχω να πω, είναι:
Τιμή μου η παρουσία σου, και τα λεγόμενά σου στο πρόσωπό μου.
Ευχή μου τέλος, η διαρκής παρουσία και παρέμβασή σου σε αυτόν τον χώρο.

Unknown είπε...

Θερμές ευχαριστίες φίλε και καλό απόγευμα...

νήπιος γερων είπε...

ΜΟΝΑΣ = 40 + 70 + 50 + 1 + 200 = 361 -> 3 + 6 + 1 = 10 => 1 = Α

ΑΛΦΑ = 1 + 30 + 500 + 1 = 532 -> 5 + 3 + 2 = 10 => 1 = Α

ΕΝ = 5 + 50 = 55 -> 5 + 5 = 10 => 1 = Α

***

«Τον Πάν-α προσκαλώ τον ισχυρό, τον ποιμενικό, το ΣΥΜΠΑΝ του ΚΟΣΜΟΥ, τον ΟΥΡΑΝΟ και την ΘΑΛΑΣΣΑ και την ΓΗ (: «χθων», στο αρχαίο κείμενο) που είναι βασίλισσα των πάντων και το αθάνατο ΠΥΡ», (: Ορφικός Ύμνος «Πανός»)

ΣΥΜΠΑΝ = 200+400+40+80+1+50 = 771 = 7+7+1 = 15 = 1 + 5 => 6 = ς

ΚΟΣΜΟΣ = 20+70+200+40+70+200 = 600 = 6+0+0 => 6 = ς

ΟΥΡΑΝΟΣ + ΘΑΛΑΣΣΑ + ΧΘΩΝ + ΠΥΡ = (891) + (442) + (1459) + (580) = 3372 = 3+3+7+2 = 15 -> 1+5 => 6 = ς

Άρα: ΣΥΜΠΑΝ = ΚΟΣΜΟΣ = ΟΥΡΑΝΟΣ + ΘΑΛΑΣΣΑ + ΧΘΩΝ + ΠΥΡ (!!!)

νήπιος γερων είπε...

"ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΜΑΘΑΙΝΟΥΝ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ ΤΟΥΣ"

Το πέρασμα της πολιτικής ιδεολογίας στη γλώσσα


«Η πρόταση: «Η Αθηνά / θα έρθει / σήμερα / γρήγορα / με το δίφρο της» έχει την δυνατότητα να γραφτεί με 120 τρόπους! .. Αν τροποποιήσουμε λίγο την πάρα πάνω πρόταση και την κάνουμε: «Η Αθηνά (1)/ θα έρθει (2) / σήμερα το πρωί (3)/ πολύ γρήγορα (4) /με ένα πολύ όμορφο δίφρο (5)/ στο εργαστήρι του Ήφαιστου (6), σε πρώτη φάση η πρόταση θα πάρει 720 μορφές. Όμως τα Λεκτικά Σύνολα 3, 4, 5 και 6 είναι δυνατό να τμηθούν σε υποσύνολα και να πάρουν .. 2, 2, 4, και 2 μορφές αντίστοιχα. Έτσι η πρόταση μπορεί να πάρει 720×2×2×2×4 = 23.040 μορφές!

.. Ας υποθέσουμε πως 6, 24 ή 23040 ΕΛΛΗΝΕΣ βρίσκονται κάπου και, συζητώντας, λένε την ίδια φράση την οποία και αναλύσαμε, απαριθμώντας τις ενδεχόμενες μορφές της. Είναι δυνατό στον KAΘΕΝΑ από αυτούς να χρησιμοποιήσει την ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ του μορφή πρότασης, να μιλήσει ΚΑΘΕΝΑΣ με τον τρόπο του, κανένας δε λέει τα ίδια ακριβώς με τους άλλους συνομιλητές του -δεν υπάρχει πρότυπη μορφή πρότασης- και, παρ’ όλ’ αυτά, έχουν ΟΛΟΙ δίκιο, ΟΛΟΙ καταλαβαίνουν ΟΛΟΥΣ και ΟΛΟΙ εννοούν να γίνονται αντιληπτοί από τους άλλους. Παρατηρούμε πως μέσα σ’ αυτό τον τρόπο ομιλίας υπάρχουν πέντε ΗΘΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ που έλκουν την καταγωγή τους από τη ΔΗΜΟ-ΚΡΑΤΙΑ:

α) ισηγορία,
β) ισονομία,
γ) δικαίωμα στη διαφορά,
δ) ανυπαρξία ιεραρχίας μόνιμης και τυποποιημένης,
ε) ανυπαρξία αυθεντικού προτύπου.

Η ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ των ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΩΝ ΑΡΧΩΝ

α) Η αρχή της ΙΣΗΓΟΡΙΑΣ.

Αν η ΙΔΙΑ φράση μπορεί να ειπωθεί με ΠΟΛΛΟΥΣ τρόπους, ΧΩΡΙΣ να αλλάξει σημασία, χάρη στη δ ι α κ ι ν η τ ι κ ό τ η τ α των λέξεων μέσα στο ίδιο το λεκτικό σύνολο και τη δ ι α κ ι ν η τ ι κ ό τ η τ α των λεκτικών συνόλων μέσα στην πρόταση, γίνεται εμφανές ότι ΚΑΘΕ ομιλητής, ΚΑΘΕ πολίτης, έχει τη δυνατότητα να εκφρασθεί με το Δ Ι Κ Ο Τ Ο Υ τρόπο. Αυτό σημαίνει πως οι δομές της ελληνικής γλώσσας, καθώς και κάθε άλλης γλώσσας που ευνοεί τη δ ι α κ ι ν η τ ι κ ό τ η τ α, ενισχύουν την ιδέα της ΙΣΗΓΟΡΊΑΣ, όχι μόνο επειδή κανένας ομιλητής δεν αισθάνεται κατώτερος, ΑΛΛΆ επειδή η άποψή του ακούγεται το ΊΔΙΟ, είναι το ΊΔΙΟ σεβαστή και κατανοητή, όπως και ΚΑΘΕ άλλου. Και πραγματικά η ΙΣΗΓΟΡΙΑ δεν είναι μονάχα το δικαίωμα να ΜΙΛΑΕΙ καθένας σαν ίσος προς ίσο, α λ λ ά α κ ό μ α και το δικαίωμα να ΑΚΟΥΓΕΤΑΙ κανένας σαν ίσος προς ίσο.

β) Η αρχή της ΙΣΟΝΟΜΊΑΣ.

Αν κάθε πολίτης βλέπει πως η γνώμη του και η έκφραση της γνώμης του έχουν το ΙΔΙΟ πολιτικο-κοινωνικό βάρος με τη γνώμη και την αντίστοιχη έκφρασή της ΟΠΟΙΟΥΔΉΠΟΤΕ άλλου πολίτη, επειδή όλοι λένε το ίδιο, αλλά καθένας με τον τρόπο του και το ύφος του, είναι εύκολο να γεννηθεί στον καθένα η ιδέα πως Η ΓΝΩΜΗ ΤΟΥ ΚΑΘΕΝΟΣ ΕΧΕΙ ΤΟ ΙΔΙΟ ΒΑΡΟΣ ΣΤΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ.

Κι αυτό αποτελεί το ένα μέρος της ι σ ο ν ο μ ί α ς. ΓΙΑΤΙ ι σ ο ν ο μ ί α δε σημαίνει ΜΟΝΆΧΑ το δικαίωμα να δικάζεται κανείς με τους ίδιους νόμους, ΑΛΛΆ ακόμη και το δικαίωμα να συμμετέχει σαν ίσος προς ίσο ΚΑΙ στη δημιουργία των νόμων και των θεσμών.

γ) Η αρχή του ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ στην ΔΙΑΦΟΡΑ.

Το γεγονός ότι ό λ ε ς οι φράσεις, ό λ ε ς οι γνώμες, γίνονται δεκτές, κι ας δίνουν την εντύπωση πως πρόκειται για διαφορετικές, γεννά την ΙΔΕΑ του δικαιώματος στη διαφορά, το οποίο είναι δικαίωμα τυπικά δημοκρατικό, όπως επισημαίνεται και στον «Επιτάφιο» του Περικλή-Θουκυδίδη.

δ) Η αρχή της ΑΝΥΠΑΡΞΙΑΣ ΙΕΡΑΡΧΙΑΣ μόνιμης και τυποποιημένης.

νήπιος γερων είπε...

δ) Η αρχή της ΑΝΥΠΑΡΞΙΑΣ ΙΕΡΑΡΧΙΑΣ μόνιμης και τυποποιημένης.

Όταν η σειρά των λέξεων και των λεκτικών συνόλων δεν είναι ΟΥΤΕ σταθερή ΟΥΤΕ τυποποιημένη και ΟΛΕΣ σχεδόν οι λέξεις μέσα σ’ ένα λεκτικό σύνολο και ΟΛΑ τα λεκτικά σύνολα μέσα στην ίδια πρόταση μπορούν να καταλάβουν ΟΛΕΣ τις θέσεις, κατά τη δ ι ά θ ε σ η του ομιλητή, ο τελευταίος έχει το δικαίωμα να σκεφθεί πως ΔΕ μπορεί κάποιος να παίζει ΠΑΝΤΑ το ρόλο του αρχηγού και ΠΟΤΈ ή πολύ σπάνια το ρόλο του απλού πολίτη. Ας δούμε αυτή την άποψη ανεστραμμένη: Αν το υποκείμενο παίρνει ΠΑΝΤΑ (ή σχεδόν πάντα) την πρώτη θέση μέσα στην πρόταση, το ρήμα ΠΑΝΤΑ (ή σχεδόν πάντα) τη δεύτερη θέση κ.λπ. τ ό τ ε είναι πολύ ενδεχόμενο να συμβεί ο χρήστης της γλώσσας που τηρεί τέτοιες δομές να σχηματίσει την ιδέα (ή το ι δ ε ο λ ό γ η μ α) ότι ο ΑΡΧΗΓΟΣ πρέπει να είναι ΠΑΝΤΑ το ΙΔΙΟ πρόσωπο ή ότι ο αρχηγός δεν είναι δυνατό να αλλάζει ΣΥΧΝΑ και σε ΤΑΚΤΆ διαστήματα.

Οι λαοί που μιλούν γλώσσες, των οποίων οι προτάσεις βασίζονται σε αυστηρή σειρά των λέξεων, αφήνονται (: επιτρέπουν) πιο εύκολα να πεισθούν ότι ΔΕ μπορούν να ζήσουν ΧΩΡΙΣ βασιλιά ή άλλο άρχοντα ΙΣΟΒΙΟ ή σχεδόν ισόβιο.

Η βάση της δημοκρατίας είναι: ΝΑ ΑΡΧΕΙΣ και ΝΑ ΑΡΧΕΣΑΙ ΜΕ ΤΗ ΣΕΙΡΑ ΣΟΥ, αυτό δεν πρέπει ποτέ να το ξεχνάμε. Και η διακινητικότητα των όρων της πρότασης το κάνει αυτό πραγματικότητα και μέσα στη γλώσσα.

ε) Η αρχή της ΑΝΥΠΑΡΞΊΑΣ ΑΥΘΕΝΤΙΚΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ.

Η διακινητικότητα των όρων της πρότασης δημιουργεί επίσης την άποψη ότι ΔΕΝ υπάρχει πρόταση-πρότυπο αυθεντικό, το οποίο πρέπει να χρησιμοποιεί κάθε χρήστης της δοσμένης γλώσσας, αν θέλει να χειρίζεται σωστά τη γλώσσα αυτή. Η περίφημη φράση του αμερικανού μαθηματικού και γλωσσολόγου Νόαμ Τσόμσκι: «Colorless green ideas sleep furiously» - [Άχρωμες πράσινες ιδέες κοιμούνται μανιωδώς], στα ελληνικά μπορεί να πάρει τουλάχιστο 36 μορφές από τις οποίες όλες είναι γραμματικές και καμία δε μπορεί να θεωρηθεί μορφή ΠΡΟΤΥΠΗ, ΑΡΧΙΚΗ, «ΒΑΘΟΥΣ». Αν ο αμερικανός μαθηματικός μιλούσε τα ΕΛΛΗΝΙΚΑ σα γλώσσα μητρική, θα ήταν πολύ ΑΠΙΘΑΝΟ να δημιουργήσει τη γλωσσολογική θεωρία των βαθιών και επιφανειακών μορφών και να μιλήσει για προτάσεις- πρότυπα.

Ξέρουμε πολύ καλά πως η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ απεχθάνεται τα πρότυπα, τις αυθεντίες, τους αρχηγούς• δε θέτει κριτήρια, με βάση τα οποία θα δημιουργούνταν κάποια πρότυπα, οι αυθεντίες, οι αρχηγοί. Γι’ αυτό άλλωστε καταφεύγει σχεδόν ΠΑΝΤΑ στην ΚΛΗΡΩΣΗ.

νήπιος γερων είπε...

Κάποια σχόλια...

Δε μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ υποχρέωσε, θα λέγαμε, την ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ να αναπτύξει τόσο πλούσια κ λ ι τ ό τ η τ α και ανάλογο π ο λ υ μ ο ρ φ ι σ μ ό. ΟΜΩΣ έχουμε κάθε δικαίωμα να σκεφθούμε πως η ανυπαρξία ενιαίου κράτους, ο μεγάλος αριθμός πόλεων-κρατών και διαλέκτων, το δημοκρατικό πνεύμα με ό,τι αυτό συνεπάγεται, ευνόησαν την κλιτότητα, τον πολυμορφισμό, τη δ ι α κ ι ν η τ ι κ ό τ η τ α της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ, επειδή όλα αυτά τα γλωσσικά φαινόμενα επιτρέπουν πιο εύκολα την ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΚΦΡΑΣΗ της ΓΝΩΜΗΣ. Κι ακόμα θα μπορούσαμε να υιοθετήσουμε την άποψη πως η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ διατήρησε την αρχέγονη γυναικοκρατική-δημοκρατική της κατάσταση, όπως οι Έλληνες κράτησαν μέχρι το 338 π.Χ. τη ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ σα μια ι δ ι ό μ ο ρ φ η πολιτική κατάσταση α ν ά μ ε σ α στη ΓΥΝΑΙΚΟΚΡΑΤΙΑ και την ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΑ.

Από την άλλη μεριά, η ανυπαρξία Δημοκρατίας στα μη δημοκρατικά καθεστώτα κατάργησε την κλιτότητα των ονομάτων και φτώχηνε τα συστήματα των συζυγιών και των προσώπων του ρήματος, αντικατασταίνοντας τη διακινητικότητα των λεκτικών συνόλων με την αυστηρή σειρά των λέξεων. Η έννοια της ΑΥΣΤΗΡΗΣ ΙΕΡΑΡΧΙΑΣ των ΜΗ δημοκρατικών πολιτευμάτων π έ ρ α σ ε στη σύνταξη της ΓΛΩΣΣΑΣ και, αφού καθιερώθηκε η αυστηρή σειρά των λέξεων, η αυστηρή ιεράρχηση των συντακτικών όρων, όταν πια μέσα στην πρόταση το υποκείμενο, το αντικείμενο και οι άλλες συντακτικές έννοιες αποδόθηκαν με την αυστηρή θέση της λέξης, καταργήθηκαν οι πτώσεις, οι προσωπικές καταλήξεις του ρήματος, οι πλάγιες εγκλίσεις, γιατί οι έννοιες που εκφράζανε όλα αυτά τα γλωσσικά φαινόμενα ήταν πλεονασμός, τον οποίο τον αποφεύγει συνήθως η γλώσσα.

Το πνεύμα της ισότητας και της Δημοκρατίας βρήκε την πολιτική του έκφραση στη δ ι α κ ι ν η τ ι κ ό τ η τ α των όρων της πρότασης. Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΘΟΔΗΓΗΣΕ τους Έλληνες να δημιουργήσουν ένα Πολιτισμό που ΔΕΝ πίστευε στην έννοια του μ ε γ ά λ ο υ α ρ χ η γ ο ύ, που έβλεπε τον αρχηγό σαν ΥΠΗΡΕΤΗ του Δήμου. Η Δημοκρατία ΔΕΝ ανέπτυξε την έννοια του απαγορευμένου, του ταμπού. Όπως η ΚΛΗΡΩΣΗ καθορίζει το ελληνικό πολίτευμα, έτσι η Δ Ι Α Κ Ι Ν Η Τ Ι Κ Ό Τ Η Τ Α καθορίζει την ελληνική γλώσσα. Η κλήρωση και η διακινητικότητα είναι οι ακρογωνιαίοι λίθοι του π ο λ ι τ ι κ ο ύ και του γ λ ω σ σ ι κ ο ύ, αντίστοιχα, οικοδομήματος στον Ελληνικό Χώρο.

Όμως η ΓΛΩΣΣΑ είναι το κυρίαρχο πνευματικό δημιούργημα κάθε δοσμένης ανθρώπινης κοινωνίας και γι’ αυτό εκφράζει και την ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΒΑΣΗΣ της κάθε δοσμένης κοινωνίας και τη δ ι α ι ω ν ί ζ ε ι. Αν λοιπόν λέγαμε πως ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΜΑΘΑΙΝΟΥΝ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ ΤΟΥΣ δε θα ήταν, ίσως, υπερβολή. Μπορούμε άλλωστε εύκολα να βρούμε κι άλλες συμπληρωματικές αποδείξεις που δείχνουν το π έ ρ α σ μ α της δημοκρατικής ιδεολογίας και γενικά το π έ ρ α σ μ α της πολιτικής ιδεολογίας στη γλώσσα",

«ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ και ΓΛΩΣΣΑ, Ένα βιο-κοινωνικο-πολιτικό φαινόμενο», Α. ΚΟΝΤΟΣ, φιλόλογος-γλωσσολόγος, νομικός, δρ. της Κοινωνικής Ιστορίας, @: http://dimoklirokratia.gr/blog/. Δημοσιεύθηκε στο τεύχος 24 της «Νέας Κοινωνιολογίας», [Φθινόπωρο, 1997, σσ. 80-96].