Ο αφεληνισμός των ελληνικών τραπεζών ante portas...

Γράφει ο κ. Νότης Μαριάς, Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Κρήτης.
Δημοσιεύθηκε στις 29/7/2010 στο περιοδικό Επίκαιρα.

Με ιδιαίτερη ικανοποίηση η πολιτική και οικονομική ελίτ της χώρας αντιμετώπισε τα αποτελέσματα των τεστ αντοχής των ελληνικών τραπεζών, αφού μόνο η Αγροτική Τράπεζα (ΑΤΕ) δεν μπόρεσε να αντεπεξέλθει στο stress test. H διασφάλιση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας αποτελεί έναν από τους τρεις πυλώνες δράσης του Μνημονίου και για το λόγο αυτό το ελληνικό τραπεζικό σύστημα βρίσκεται πλέον υπό τον ασφυκτικό έλεγχο της τρόικας. Στο πλαίσιο αυτό προωθήθηκε ήδη ταχύτατα η δημιουργία του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας το οποίο, σύμφωνα με το ΔΝΤ, αποτελεί δήθεν βασικό εργαλείο για την εξυγίανση των ελληνικών τραπεζών.

Ήδη το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (το Ταμείο) θεσμοθετήθηκε με απόφαση της Βουλής και ο ιδρυτικός του νόμος δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ. Στόχος του ταμείου είναι να αντιμετωπιστεί μια τυχόν έλλειψη κεφαλαίων και να διαφυλαχθεί η υγεία του χρηματοπιστωτικού τομέα με την εισφορά πρόσθετων ιδίων κεφαλαίων στις τράπεζες αν χρειαστεί. Έτσι, μέσω της ενίσχυσης της κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών επιδιώκεται να επιτευχθεί η σταθεροποίηση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος. Δεν θα πρέπει, δε, να μας διαφεύγει ότι ο έλεγχος της κεφαλαιακής επάρκειας των ελληνικών τραπεζών θα είναι συνεχής και θα τελεί και υπό το άγρυπνο βλέμμα της τρόικας, η οποία έχει υποχρεώσει να υποβάλλει «τριμηνιαία έκθεση με αποτελέσματα από τα τακτικά τεστ φερεγγυότητας ακραίων καταστάσεων που αφορούν τις τράπεζες». Ενδιαφέρον, πάντως, παρουσιάζει το γεγονός ότι η Επιτροπή ζήτησε ενημέρωση για το Ν.3864/2010 προκειμένου να ελέγξει τη συμβατότητά του με την κοινοτική νομοθεσία.

Ελληνικό Δημόσιο και ιδιώτες οι μέτοχοι του Ταμείου

Το Ταμείο θα εδρεύει στην Αθήνα και θα λειτουργεί μέχρι τις 30 Ιουνίου 2017. Το κεφάλαιό του ανέρχεται σε 10 δις ευρώ που θα προέλθουν από το πακέτο των δανείων ύψους 110 δις ευρώ που θα λάβει η χώρα από το ΔΝΤ και τις χώρες της Ευρωζώνης. Σύμφωνα με το άρθρο 1 του Ν.3864/2010, το Ταμείο δεν ανήκει στο δημόσιο τομέα και λειτουργεί αμιγώς κατά τους κανόνες της ιδιωτικής οικονομίας. Παρότι εκ πρώτης όψεως φαίνεται ότι μοναδικός μέτοχος του Ταμείου υποτίθεται πως θα είναι το Ελληνικό Δημόσιο, εντούτοις από τον ιδρυτικό νόμο δεν αποκλείεται η αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου και η συμμετοχή σε αυτό ιδιωτών. Αυτό επιβεβαιώνεται πλήρως και από το κείμενο του Μνημονίου. Έτσι, με βάση το «Παράρτημα 2» του Μνημονίου Συνεννόησης στις Συγκεκριμένες Προϋποθέσεις Οικονομικής Πολιτικής και υπό τον τίτλο «Νομικό Καθεστώς» προβλέπεται ότι «η νομική δομή του Ταμείου θα επιτρέπει την ιδιωτική συμμετοχή», ενώ υπό τον τίτλο «Γενικά» επισημαίνεται σε σχέση με το Ταμείο ότι «Προβλέπεται αρχική επταετής διάρκεια. Μετά το τέλος αυτής της περιόδου η κυριότητα του Ταμείου περνά στο Ελληνικό Δημόσιο, μέχρι το ύψος της συμμετοχής του στο μετοχικό κεφάλαιο του Ταμείου». Επομένως, ο δρόμος είναι ανοιχτός για συμμετοχή αμερικανικών, γερμανικών και άλλων ευρωπαϊκών κεφαλαίων στο Ταμείο προκειμένου να «διασώσουν» το ελληνικό τραπεζικό σύστημα.

Κράτος εν κράτει η διοίκηση του Ταμείου

Το Ταμείο, σύμφωνα με το άρθρο 4 του Ν.3864/2010, διοικείται από Διοικητικό Συμβούλιο (ΔΣ), το οποίο είναι το ανώτατο όργανό του και αποφασίζει απολύτως ανεξάρτητα για κάθε θέμα που αφορά την εξειδίκευση των στόχων, τη διοίκηση, λειτουργία, διαχείριση της περιουσίας και υλοποίηση των σκοπών του Ταμείου. Το ΔΣ είναι επταμελές και αποτελείται από τον πρόεδρο, δύο αντιπροέδρους, οι οποίοι είναι εκτελεστικά μέλη του ΔΣ, και τέσσερα μη εκτελεστικά μέλη. Στις συνεδριάσεις του ΔΣ καλούνται και συμμετέχουν, χωρίς δικαίωμα ψήφου, ένας εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και ένας εκπρόσωπος της ΕΚΤ.

Το ΔΣ του Ταμείου είναι πανίσχυρο. Σύμφωνα με το άρθρο 4 του Ν.3864/2010, κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους «τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου απολαμβάνουν πλήρους ανεξαρτησίας, δεν ζητούν ούτε λαμβάνουν οδηγίες από το Ελληνικό Δημόσιο ή οποιονδήποτε άλλο κρατικό φορέα ή όργανο ούτε υπόκεινται σε επιρροές οιασδήποτε φύσεως». Ομοίως «το Ελληνικό Δημόσιο και οι ως άνω κρατικοί φορείς και όργανα υποχρεούνται να απέχουν από τη διατύπωση οποιασδήποτε οδηγίας προς το Ταμείο».

Θα στελεχωθεί με υπάλληλους του ΔΝΤ, της ΕΚΤ και της ΕΕ

Ο πρόεδρος, οι δυο αντιπρόεδροι και τα δυο μη εκτελεστικά μέλη του ΔΣ διορίζονται από τον υπουργό Οικονομικών κατόπιν εισήγησης του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, ο οποίος τους επιλέγει ύστερα από δημόσια πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος που δημοσιεύθηκε ήδη και η σχετική προθεσμία λήγει στις 20/8/2010. Σύμφωνα με το Μνημόνιο, ο επικεφαλής, ο εκτελεστικός διευθυντής και οι μη ex officio διευθυντές θα απαιτείται από τη νομοθεσία να είναι άτομα εγνωσμένου τραπεζικού και χρηματοπιστωτικού κύρους στην Ελλάδα, στην ΕΕ ή διεθνώς, γεγονός που προδιαγράφει ήδη ότι ορισμένοι από αυτούς μπορεί ενδεχόμενα να μην είναι καν Έλληνες. Γι’ αυτό, άλλωστε, και στη σχετική δημόσια πρόσκληση επισημαίνεται ότι το βιογραφικό σημείωμα και η σχετική αίτηση των υποψηφίων μπορεί να υποβληθούν στην ελληνική ή αγγλική γλώσσα. Τέλος, σύμφωνα με την προκήρυξη, οι υποψήφιο θα πρέπει να έχουν πολυετή «προϋπηρεσία σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, σε διεθνείς οικονομικούς οργανισμούς ή σε διεθνείς ελεγκτικές εταιρείες». Μάλιστα, «πιστός» στο πνεύμα λιτότητας της εποχής, ο νομοθέτης προβλέπει ότι οι αμοιβές και οι αποζημιώσεις των μελών του ΔΣ ορίζονται με απόφαση του υπουργού Οικονομικών κατά παρέκκλιση κάθε αντίθετης διάταξης νόμου ή κανονιστικής πράξης! Επίσης, σύμφωνα με το άρθρο 5 του Ν.3864/2010 το προσωπικό του Ταμείου προσλαμβάνεται εκτός ΑΣΕΠ, ελεύθερα, με απόφαση του ΔΣ, ενώ επιτρέπεται και η απόσπαση προσωπικού που υπηρετεί και σε διεθνείς και ευρωπαϊκούς οργανισμούς, δηλαδή στο ΔΝΤ, στην ΕΚΤ, στην ΕΕ κ.λπ.

Πότε και πως παρεμβαίνει το Ταμείο

Μετά από αίτηση τράπεζας

Σύμφωνα με το άρθρο 6 του Ν.3864/2010, μια τράπεζα, παρότι πληροί τις νόμιμες υποχρεώσεις κεφαλαιακής επάρκειας, μπορεί να υποβάλει αίτηση στο Ταμείο για κεφαλαιακή ενίσχυση με δική της πρωτοβουλία ή με υπόδειξη της Τράπεζας της Ελλάδος, όταν με βάση συντηρητικές παραδοχές της Τράπεζας της Ελλάδος υπάρχει βάσιμος κίνδυνος να μην μπορεί να συνεχίσει να τηρεί τις υποχρεώσεις της σε σχέση με την κεφαλαιακή επάρκεια και ταυτόχρονα έχουν αποβεί άκαρπες προσπάθειές της να αυξήσει τα ίδια κεφάλαια με συμμετοχή των υφισταμένων ή νέων μετόχων.

Με υπόδειξη της Τράπεζας της Ελλάδος

Η Τράπεζα της Ελλάδος μπορεί επίσης να υποδείξει σε μια τράπεζα να υποβάλει αίτηση στο Ταμείο όταν δεν πληροί τις υποχρεώσεις κεφαλαιακής επάρκειας που καθορίζουν οι ισχύουσες διατάξεις και ταυτόχρονα έχουν αποβεί άκαρπες οι προσπάθειές της να αυξήσει τα ίδια κεφάλαια με συμμετοχή των υφισταμένων ή νέων μετόχων. Εάν η τράπεζα δεν υποβάλει αίτηση στο Ταμείο, τότε η Τράπεζα της Ελλάδος προβαίνει στον ορισμό επιτρόπου ή στην ανάκληση αδείας. Πάντως και στην περίπτωση υπαγωγής της τράπεζας στο Ταμείο, η Τράπεζα της Ελλάδος μπορεί να ζητήσει την απομάκρυνση στελεχών της διοίκησης της τράπεζας. Τα νέα πρόσωπα της διοίκησης που θα διοριστούν πρέπει να έχουν την έγκριση του Ταμείου, ενώ μπορούν και αυτά να απομακρυνθούν από την Τράπεζα της Ελλάδος μετά από εισήγηση του Ταμείου. Μάλιστα, μέχρι το διορισμό των νέων προσώπων και επί εξάμηνο τις σχετικές αρμοδιότητες διοίκησης στην τράπεζα μπορούν να ασκούν εκπρόσωποι του Ταμείου.

Σχέδιο εξυγίανσης και αναδιάρθρωσης της τράπεζας

Το αίτημα της τράπεζας για κεφαλαιακή ενίσχυση από το Ταμείο πρέπει να συνοδεύεται από σχέδιο εξυγίανσης. Το σχέδιο εξυγίανσης πρέπει να περιλαμβάνει τα κεφάλαια τα οποία ζητά η τράπεζα από το Ταμείο προκειμένου να ενισχυθεί η κεφαλαιακή της επάρκειας, τα μέτρα που προτίθεται να λάβει για να ενισχύσει τη φερεγγυότητά της, την κερδοφορία της, τη μείωση των εξόδων και των κινδύνων, πιθανές προοπτικές συγχώνευσης ή απορρόφησης ή μεταβίβασης των μονάδων της ή των δραστηριοτήτων της σε άλλο πιστωτικό ίδρυμα ή χρηματοπιστωτικό οργανισμό κ.λπ. σύμφωνα με την παράγραφο 6 του άρθρου 6 του Ν.3864/2010, το Ταμείο μπορεί να προτείνει τροποποιήσεις στο σχέδιο εξυγίανσης που πρέπει να γίνουν δεκτές από την τράπεζα εντός 10 ημερών. Εφόσον υπάρξει συμφωνά στο σχέδιο εξυγίανσης, το Ταμείο προχωρά στην κεφαλαιακή ενίσχυση της τράπεζας χορηγώντας το αναγκαίο κεφάλαιο και λαμβάνοντας προνομιούχες μετοχές της τράπεζας ή ακόμη και κοινές μετοχές στην περίπτωση που η τράπεζα έχει παραβιάσει τις διατάξεις περί ιδίων κεφαλαίων. Ταυτόχρονα, το Ταμείο από κοινού με την τράπεζα εκπονούν και λεπτομερές σχέδιο αναδιάρθρωσης της τράπεζας.

Εξουσίες του Ταμείου

Η συμμετοχή του Ταμείου στο μετοχικό κεφάλαιο της τράπεζας του χορηγεί αυξημένες εξουσίες στις οποίες περιλαμβάνεται το δικαίωμα να ορίσει έναν εκπρόσωπό του στο ΔΣ της τράπεζας ο οποίος έχει δικαίωμα βέτο σε αποφάσεις της τράπεζας σε σχέση με την επιχειρηματική στρατηγική, την απόδοση μερισμάτων, τα θέματα μισθοδοσίας, ρευστότητας και διαχείρισης ενεργητικού παθητικού κ.λπ. Επίσης, έχει δικαίωμα να συγκαλεί την ΓΣ των μετόχων της τράπεζας όπως ορίζει το εταιρικό δίκαιο.

Εκποίηση μετοχών εκ μέρους του Ταμείου

Μέσα σε μια πενταετία, η τράπεζα οφείλει να προβεί στην εξαγορά των προνομιούχων μετοχών του Ταμείου. Πάντως, οι προνομιούχες μετοχές μπορούν να μετατραπούν σε κοινές μεταβιβάσιμες μετοχές με απόφαση του Ταμείου εφόσον δεν έχουν επιτευχθεί οι στόχοι του σχεδίου αναδιάρθρωσης ή δεν πληρούται το ελάχιστο όριο του βασικού δείκτη για τα ίδια κεφάλαια ή του δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας. Κατόπιν το Ταμείο, με δικές του διαδικασίες, μπορεί να πουλήσει τις κοινές μετοχές της τράπεζας σε όποιο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα θεωρεί ως συμφέρουσα λύση. Μάλιστα, με βάση το ΔΝΤ, το Ταμείο θα πρέπει πριν τη λήξη της επταετίας να πουλήσει όλες τις μετοχές τραπεζών που διαθέτει.

Εκκαθάριση τραπεζών και ρευστοποίηση της περιουσίας τους

Οι τράπεζες που θα τεθούν υπό τον έλεγχο του Ταμείου μπορεί επίσης να οδηγηθούν σε εκκαθάριση και ρευστοποίηση των περιουσιακών τους στοιχείων. Στην περίπτωση αυτή, το Ταμείο ως μέτοχος θα ικανοποιηθεί προνομιακά ακόμη και σε βάρος των απαιτήσεων που πιθανό να έχει το Ελληνικό Δημόσιο έναντι της εν λόγω τράπεζας λόγω της χορήγησης ενισχύσεων από το πακέτο των 28 δις ευρώ Ν.3723/2008.

Πρώτος στόχος η Αγροτική Τράπεζα

Εάν η ΑΤΕ δεν προβεί άμεσα σε αύξηση του μετοχικού της κεφαλαίου, κινδυνεύει να είναι η πρώτη ελληνική τράπεζα που θα δοκιμάσει στην πράξη τη «θαλπωρή» του Ταμείου. Έτσι η συμμετοχή του Ταμείου στο μετοχικό κεφάλαιο της ΑΤΕ σύμφωνα με τα παραπάνω θα συνδυαστεί με ένα σκληρό πρόγραμμα εξυγίανσης και αναδιάρθρωσής της που θα πρέπει να εγκριθεί από το Ταμείο και το οποίο, λόγω του νεοφιλελεύθερου προσανατολισμού της τρόικας και του Ταμείου, μετά βεβαιότητας θα συμπεριλαμβάνει εκποίηση των θυγατρικών της ΑΤΕ ( στις οποίες συμπεριλαμβάνονται και σημαντικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις στις οποίες μετέχει η ΑΤΕ, όπως είναι η «Δωδώνη»), αλλά και εξυγίανση του χαρτοφυλακίου της προφανώς και με την επίσπευση πλειστηριασμών κατά της περιουσίας των Ελλήνων αγροτών που είναι υποθηκευμένη στην ΑΤΕ. Με τον τρόπο αυτό θα προχωρήσει υπό την επίβλεψη του ΔΝΤ και με το μακρύ χέρι του Ταμείου το παραπέρα ξεκλήρισμα του αγροτικού κόσμου και η μετατροπή σε κολίγους. Ταυτόχρονα, θα συγκεντρωθεί η αγροτική γη σε λίγα χέρια, ενώ σημαντικά κομμάτια γης θα πουληθούν σε Γερμανούς και άλλους πολίτες της ΕΕ, χωρίς να αποκλείεται και η εμφάνιση κεφαλαίων τουρκικών συμφερόντων για εξαγορά θυγατρικών της ΑΤΕ αλλά και αγροτικής γης στη Θράκη και στα νησιά. Τέλος, στο βαθμό που η ΑΤΕ δεν μπορέσει να ξεπεράσει τα προβλήματά της, οι προνομιούχες μετοχές του Ταμείου θα μετατραπούν σε κοινές και θα πουληθούν σε τιμή ευκαιρίας σε γερμανικές και άλλες τράπεζες που θα αναλάβουν έτσι τον έλεγχο της ΑΤΕ.

Τα γερμανικά κεφάλαια του κ. Άκερμαν

Πριν να εγκριθεί η γερμανική συμμετοχή στα διμερή δάνεια της Ευρωζώνης μέσω της γερμανικής τράπεζας kfW, ο πρόεδρος της Deutsche Bank Γιόζεφ Άκερμαν ανέλαβε σημαντική πρωτοβουλία προκειμένου να συγκεντρώσει ιδιωτικά κεφάλαια για τη «διάσωση» της Ελλάδας. «Ένα κονσόρτσιουμ τραπεζών, ασφαλιστικών ομίλων και βιομηχανιών έχει υποσχεθεί ανεπισήμως ποσό 1 έως 2 δις ευρώ, ενώ στόχος είναι το ποσό να ανέλθει σε 6-7 δις ευρώ, προκειμένου αυτό να αποτελέσει συμβολικό μήνυμα», επισήμανε η Deutsche Welle. Ήταν μια κίνηση η οποία έγινε δεκτή με ικανοποίηση από τη Μέρκελ. Μάλιστα, οι γερμανικές επιχειρήσεις αποφάσισαν να αγοράσουν ομόλογα της kfW προκειμένου να χρηματοδοτηθεί το γερμανικό δάνειο στην Ελλάδα. Από τότε αγνοείται η τύχη αυτών των κεφαλαίων. Δόθηκαν τελικά στην kfW ως μέρος του συνολικού γερμανικού δανείου των 22 δις ευρώ; Μήπως βρίσκονται ακόμη στην kfW και αναμένουν τι; Μήπως είναι αυτά τα κεφάλαια τα οποία θα αποτελέσουν τόσο την ιδιωτική συμμετοχή στο Ταμείο όσο και τους «πρόθυμους επενδυτές» για να εξαγοράσουν αντί πινακίου φακής τις ελληνικές τράπεζες μέσω του Ταμείου; Ο δρόμος για τον αφελληνισμό του ελληνικού τραπεζικού συστήματος και της ελληνικής βιομηχανίας συνακόλουθα είναι πλέον ανοιχτός και μάλιστα με τις ευλογίες της κυβέρνησης και της ελληνικής βουλής που ψήφισε το Ν.3864/2010 για το «Ταμείον το οποίον εν προκειμένω δεν είναι μείον».

Πηγή: Bank's News